جستاری در نقاشیِ کومِش
هنر نیز مانند هر پدیده‌ای به پیشینه و زمینه‌ی خود وابسته است. واکاوی در پیشینه و زمینه‌ی هنر، علاوه بر جنبه‌ی تاریخ‌نگاری، فرصتی جهت درک بهترِ آثار و فهم چگونگی پیدایی جریان‌های هنری است. استان سمنان در شصت سال اخیر شاهدِ تولد و تحول در هنرهای تجسمی به‌ویژه نقاشی بوده است. حرکتی که از دهه‌ی چهل آغاز شد و تا امروز ادامه یافته است.
آنچه پیش روست تلاشی‌ست جهت بازخوانی تحولات نقاشی استان در این بازه‌ی زمانی. نگارندگان سعی کرده‌اند بدون نگاه ارزش‌گذارانه، به ثبت فعالیت‌ها و آثار هنرمندانی بپردازند که در پیشبرد نقاشی در دوران معاصر سمنان، نقش داشته‌اند.
گرچه تاکنون پژوهش‌های حداقلی در این زمینه صورت گرفته اما منابع مکتوب و مستندات کافی برای تحقیقی از این دست در دسترس نبود و بیشترین اطلاعات از طریق گفت‌وگو با هنرمندان گردآوری شده است.
تاریخ و هنر در جغرافیای کومِش
استان سمنان که با نام باستانی «کومِش»، «کومِس»، «قومِش» و یا «قومِس» نیز شناخته می‌شود، از سوی شمال به رشته‌کوه‌های البرز و از جنوب به کویر لوت راه می‌یابد؛ و با داشتن حدود ۶ درصد مساحت کشور، جزو پهناورترین استان‌های ایران است. بخش زیادی از استان سمنان کویری، اما این استان دارای تنوع اقلیمی قابل توجهی است و کویر، کوهستان و جنگل را در خود جای داده است. عملاً بیشتر جمعیت استان در نوار شمالی آن ساکن هستند و در تناسب با مساحت، تراکم جمعیتی پایینی دارد، اگرچه توسعه‌ی صنعتی و کشاورزی در دوره‌ی سازندگی آن را به یکی از مهاجرپذیرترین استان‌های ایران تبدیل کرده است.
کومش به لحاظ تاریخی یکی از ایالت‌های کهن ایران است که حدود آن را از گرمسار تا بیارجمند می‌دانند، شاهراه بزرگ خراسان که در شمال ایران و در شرق ری از ناحیه‌ی جبال آغاز و به نیشابور در خراسان منتهی می‌گردید، از سراسر ایالت قومس می‌گذشت و همه‌ی شهرهای مهم قومس در این مسیر واقع بود. علاوه بر این بخشی از شاهراه باستانی موسوم به «جاده‌ی ابریشم» از همین ایالت می‌گذشت. در جنوب گرمسار که در شاهنامه «خوار ری» نام گرفته، هنوز بخش‌هایی از سنگ‌فرش جاده‌ی ابریشم باقی مانده است، و کاروانسرای سنگی‌ای نیز در گردنه‌ی آهوان سمنان وجود دارد. قرارگرفتن ایالت کومش در گذرگاه خراسان نیز باعث شد تا حکومت شیعی صفوی دوازده کاروانسرا، از ایوانکی تا میاندشت شاهرود، برای اتراق مسافران بسازد که به کاروانسراهای شاه عباسی مشهور است و هنوز پابرجاست.
خاصیت گذرگاهی سمنان هنوز هم برقرار است و علاوه بر مسیر شرق و غرب سمنان، محل عبور از جنوب و مرکز به شمال ایران و بلعکس هم هست. مسیر زیارتی به مشهد از غرب و جنوب کشور، به قم از شرق و شمال؛ و در چند سال اخیر به کربلا از شمال و شمال شرق، باعث شده است استان سمنان یکی از مهم‌ترین مسیرهای زیارتی کشور باشد.
مردم استان سمنان با مجموعه‌ی متنوعی از لهجه‌ها و گویش‌ها صحبت می‌کنند. از جمله گویش سمنانی، سرخه‌ای، لاسجردی، سنگسری، شهمیرزادی، قاطول، الیکایی‌ـ اصانلویی و… که ریشه‌ی برخی از آن‌ها مثل گویش سمنانی مربوط به زبان‌های دوره‌ی میانه ـ ساسانیان و اشکانیان‌ـ می‌رسد.
ایالت کومش یکی از اولین سکونتگاه‌های انسانی در فلات ایران به شمار می‌آید. تپه حصار دامغان نیز از مهم‌ترین و کهن‌ترین تپه‌های باستانی‌ست؛ که اولین تجربه‌های نقش زدن بر اشیا در کومش مربوط به سفالیه‌های تپه حصار با نقوش بز کوهی با ریش‌های بلند و شاخ‌های مدور، یوزپلنگ با بدنی کشیده و خال‌های سیاه است. از دیگر موارد، اشیای یافت‌شده در روستای دلازیان در جنوب سمنان و مدفن‌های روستای خرند در شمال است که قدمتی چندهزارساله دارند و از نمونه‌های ذوق‌ورزی تصویری این ایالات به شمار می‌آید.
مسجد تاریخانه یا خدای‌خانه در دامغان با معماری طاق‌ها و ستون‌ها به شیوه‌ی ساسانی، پیش از تسلط اعراب بر ایران آتشکده بوده و بعدها در سده‌ی دوم هجری به مسجد تبدیل شده است. مناره‌ای آجری با کتیبه‌های تزئینی در دوره‌ی سلجوقیان به این مجموعه افزوده شد که اکنون ۲۵ متر از بلندای آن باقی مانده است. …
۰ دیدگاه
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.