حرفه هنرمند

برای سده‌ها هنرمندان تفاوتی با صنعتگران نداشتند؛ و محصول کارشان به‌راستی کارکرد داشت. هنرمندان، مثل همهٔ صنوف دیگر، در نظام استاد-شاگردیْ کارآموزی می‌کردند و فوت‌وفن کار را به‌شکل سینه‌به‌سینه می‌آموختند، و پس از سال‌ها تجربه‌، خودْ استادکار می‌شدند. در این زمان هنرمند بین خود و جامعه‌اش جدایی نمی‌دید‌ــ یا به بیان انتقادی‌تر، خودش را تافته‌ای جدابافته نمی‌دانست‌ــ و هنرش بیش از آنکه تجلی اراده‌‌ی فردی و ذهنیت خویش باشد، بازنمود ارزش‌های جمعی و باورهای عمومی بود. هنرمند/ هنرکار تلاش می‌کرد ارزش‌هایی را به زیباترین و کامل‌ترین شکل متجلی سازد که خود ارزش‌های اجتماع و عامل انسجام آن بود. اما رفته‌رفته، طی فرایندی که درست یا غلط به فرایند مدرن‌شدن معروف شده، و به‌واسطه‌ی تحولات عظیم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، مناسبات استاد- شاگردی فروپاشید و دوران «فاین آرت» آغاز شد، امری که رمانتیک‌ها به‌لحاظ عملی طلایه‌دار آن بودند و نظریه‌های زیبایی‌شناختی مدرن بدان شیوه‌ی کار اعتبار و حقانیت شناختی بخشیدند. به‌تعبیری، هنرمند از جامعه جدا افتاد، تنها شد، مستقل گشت، و هنرش بازنمود ذهنیات، منویات، خیالات و غلیان‌های روحی خودش شد. این تنهایی و استقلال به او شأنی ویژه بخشید و او را از صنف صنعتگران و فناوران به مقام نابغهٔ مکاشفه‌گر برکشید. اما در عین‌حال کارش را کوچکتر، کم‌اثرتر و مخاطبش را محدودتر کرد. اگر «ابزار» نمادِ اتصال و درهم‌تافتگی هنرمند/ صنعتگر با جهانش بود، در هنر مدرن تکنولوژی جای ابزار را گرفت و دیگر نه «دست»، بلکه «مغز»، نظر و ایده حرف اول را زد. موضوع ویژه‌ی این شماره، تأمل بر تفاوتِ بین «آرت» و «کرافت» (یا «هنر» و «فن») است، که می‌کوشد نسبت این دو را هم از منظر توصيفی و هم از منظر تجويزی مورد بحث قرار دهد. از حيث توصيف، گسست آرت و کرافت از يکديگر رويدادی تاريخی است که صرفاً در متن تحولات کلان‌تر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سياسی قابل‌ فهم است.