کارِ سیاسی

باربد گلشیری: پیشنهاد می‌کنم از متن ایمان شروع کنیم. خصوصاً تمثیل سنجاب و درخت و شیر برای من تمثیل آزاردهنده‌ای‌ست، همان‌قدر که تمثیل معروف کهن تو راجع به ایران و مدرنیته و دهاتی و شهری بود. به نظرم متن بحث را فرومی‌کاهد به نمایشگاه‌هایی که صرفاً نقش‌مایه‌ای دارند که ممکن است بودار باشد و یا این‌که ارشاد به ما پیله‌ خواهد کرد یا نه و آنهایی که در نهایت به پول هم می‌رسند. من گمان می‌کنم که جنبه‌هایی از هنر سیاسی نادیده گرفته شده‌ است. اول از همه فکر می‌کنم که بحث بر سر «حیوان سیاسی‌» است؛ یعنی انسانِ شهرنشین ــ شهر به معنای پولیس و حیوان سیاسی به معنای دقیق ارسطویی‌ ـ آرِنتی‌اش ــ حیوان سیاسی شهرنشینی (zoon politikon) که ممکن است کاری انجام دهد که به نفع‌اش نباشد، به نفع قبیله‌اش نباشد، اما به آن عمل می‌کند؛ یعنی تعهد اجتماعی‌ ـ سیاسی دارد. این یک بخشِ آن است. بخش دیگرش این است که چند شکل کارِ هنری داریم که می‌توانند سیاسی تلقی شوند. مثلاً در جامعه‌ی ایدئولوژیکی که گفتار به سرعت به دادنِ معنا، یعنی تحویل دادنِ دالّ نهایی، فرو کاسته می‌شود؛ یعنی گفتار ایدئولوژیکی که جای فکر باقی نمی‌گذارد، چیز متفاوتی با این نظام تولید کردن و گفتار دیگری پیش نهادن به نظر من خودش کنش سیاسی محسوب می‌شود. تبدیل کردن فضای گالری به فضای قانون‌گذاری؛ یعنی هنرمند، خصوصاً در پرفورمنس و اینستالیشن قادر است به جای قانون‌گذار بنشیند. گمان می‌کنم اینها در متن تو غایب است. یعنی انگار متنت فقط درباره‌ی تابلوهای بی‌خطری‌ست که به دیواری آویزان شد‌ه‌اند. نمونه‌ی دیگرش هنرمند تجسمی‌ای است که بیرون از گالری می‌آید و به اکتیویست تبدیل می‌شود. در هیس ندا رضوی‌پور کاملاً تعهد اجتماعی هست؛ راجع به آلودگی هواست که دارد جان آدم‌ها را در این مملکت می‌گیرد. مثال‌های دیگر اگر بخواهیم بزنیم، یوناس استال دارد در روژاوا پارلمانی واقعی می‌سازد. یا پرفورمنسی که نزدیک شود به تئاتر قانون‌گذار آگوستو بوآل که واقعاً سیزده قانون را تغییر داد. دو مثال دیگر از گالری و هنرمند قانون‌گذار: سلف‌ سرویس ندا رضوی‌پور و بیا نوازشم کن امیر معبد است؛ دو کاری که فکر می‌کنم خیلی در ذهن آدم‌ها هم ماند. اینها قانون‌گذار بودند و تجربه‌ی موقت قانونی بدیل را به مخاطبانشان می‌دادند تا مخاطب از آن بیننده‌ی صِرف تبدیل شود به بازیگر. دقیقاً چیزی که باز آگوستو بوآل می‌گوید؛ یعنی spectator بشود spect-actor.