موزه‌ی «تیت» بریتانیا نمایشگاهی از آثار ویلیام ترنر‌ را با عنوان «جهان مدرنِ ترنر»، تا تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ به نمایش گذاشته است. متن حاضر ترجمه‌ی جستار کوتاهی در سایت موزه‌ی «تیت» است که ایده‌ی نمایشگاه را توضیح می‌دهد. به همراه این متن، دو نقد دیگر نیز ترجمه شده است که هر کدام از موضع متفاوتی به ایده‌ی این نمایشگاه پرداخته‌اند. متن اول را در اینجا، و متن دوم را در اینجا بخوانید. 


جی. ام. دبلیو ترنر۱، یکی از بزرگترین هنرمندان بریتانیا، در اوج انقلاب صنعتی می‌زیست و فعالیت می‌کرد. نیروی بخار جایگزین بادبان‌ها شده بود و نیروی ماشین جایگزین نیروی انسان، و اصلاحات سیاسی و اجتماعی جامعه را دگرگون ساخته بود.
بسیاری از هنرمندان نسبت به این تغییرات بی‌اعتنا بودند اما ترنر با این چالش‌ها رو به رو شد. این نمایشگاه نشان می‌دهد که او چگونه برای ثبت بهترِ این جهانِ جدیدْ شیوه‌ی نقاشی خود را دگرگون کرد.
این نمایشگاه که با آثاری متعلق به دهه‌ی ۱۷۹۰ آغاز می‌شود – یعنی آن زمانی که ترنر برای نخستین بار متوجه تأثیرات زندگی مدرن شد – در پیِ فهمِ شیفتگی ترنر به تأثیر صنعتی‌سازی است. نمایشگاه نشان می‌دهد که او چگونه غرق در مسائل سیاسیِ مهمِ آن زمان شده بود: مبارزه علیه برده‌داری و خلق نقاشی‌هایی که بیانگر وحشت جنگ‌های ناپلئونی بودند. 

این رویداد بزرگ، آثار مهم ترنر را از تیت و دیگر مجموعه‌ها، از جمله  «تِمریرِ جنگنده»۲ (۱۸۳۹) و «باران، بخار و سرعت»۳ (۱۸۴۴) گردهم می‌آورد؛ و چگونگیِ هنرمندِ مدرن بودن را در طول حیات او مورد بررسی قرار می‌دهد و چشم‌انداز جدیدی از آثار و زندگی‌ وی عرضه می‌کند.


شش شیوه‌ای که جی. ام. دبلیو ترنر با آن جهانِ در حال تحول را تصویر کرد

چگونه هنرمند با چالش‌های به تصویر کشیدنِ یک بریتانیای نوین و مدرن دست و پنجه نرم می‌کند

جی. ام. دبلیو ترنر ممکن است پیش از هر چیز خود را یک نقاش منظره قلمداد کند، اما هنر او اطلاعات بسیاری درباره‌ی زمانه‌ی متغیر و به ‌سرعت درحال مدرنیزه شده‌ای که او در آن می‌زیست، به ما می‌دهد. علاقه‌ی مادام‌العمر او به اختراعات، تعارضات، سیاست، جامعه، فرهنگ و علمِ روزگارشْ عمده آثار اصلی‌اش را تحت تأثیر قرار داد و شیوه نقاشی‌اش را دگرگون کرد.
در این نوشتار شش شیوه‌ معرفی می‌شود که ترنر از آن‌ها در هنر برای انعکاس جهانِ در حالِ دگردیسیِ پیرامونش بهره ‌برد.


۱. صنعت:

درون کارگاه ریخته‌گری، 8-1797 / ترنر / جهان مدرن
درون کارگاه ریخته‌گری، ۸-۱۷۹۷

ترنر در دوران جوانی با دفتر طراحی‌اش در سرتاسر بریتانیا گشت و گذار می‌کرد. او از مکان‌هایی در ولز و شمال انگلستان دیدن کرد که در همان جا از نزدیک، تأثیر فرآیندهای تولید صنعتی جدید را بر منظره‌ی طبیعی و بر مردمانی که در آنجا می‌زیستند و فعالیت می‌کردند، به چشم دید. تعداد انگشت شماری از نخستین طراحی‌ها و نقاشی‌های آبرنگی نشانگر شیفتگی او به صنعت هستند.
تصویر فوق شمایی کلی‌ از درون یک کارگاه ریخته‌گریِ تولیدِ توپ در اختیار ما می‌گذارد. این توپ‌ها در کشتی‌هایی که در جنگ‌های انقلابی فرانسه (نزاعی که در سال‌های ۱۷۹۲ تا ۱۸۰۲، اروپا را فرا گرفته بود) حضور داشتند، استفاده می‌شد.
بسان اغلب اوقات فهمِ سوگیری ترنر در آثارش غیر ممکن است: آیا او هواخواهِ کارگرانی است که در حال کارند یا صاحبان کارگاه ریخته‌گری؟ آیا توپ به قصد نمایش میهن‌پرستی است یا نکوهشِ مشقتِ تکاپوی جنگ؟


۲. جنگ:

نبرد ترافالگار، 8-1806 / ترنر / جهان مدرن
نبرد ترافالگار، ۸-۱۸۰۶

در بخش عظیمی از حیاتِ ترنر، بریتانیا با نقطه‌ای از جهان در جنگ بود. به ویژه، جنگ‌های انقلابی فرانسه و جنگ‌های ناپلئونی بارها و بارها الهام‌بخش او در آفرینش شعر، طرح‌ها و نقاشی‌ها‌ بودند. این جنگ‌ها که اعلامشان نخستین‌بار توسط حکومت جدید و تندروی جمهوری‌خواهِ پاریس در انگلستان و هلند بود و انتظار می‌رفت کوتاه‌مدت و محدود باشند، به تصادمی شدید میان امپراتوران و ایدئولوژی‌ها بدل شدند؛ ایدئولوژی‌هایی که در مقیاس جهانی محل منازعه بودند.
فرمانده‌ی نظامی بریتانیا، هوریشیو نلسون۴، در ۲۱ اکتبر ۱۸۰۵ نیروی دریایی فرانسه و اسپانیا را در ترافالگار شکست داد، اما خود در طی نبرد کشته شد. این امر منجر به طغیان عواطفِ عمومی، شادی و غم [هر دو]، در بریتانیا شد. نقاشیِ دراماتیک ترنرْ نلسون را که بر اثر اصابت گلوله‌ی یک تیرانداز فرانسوی از پا می‌افتد، نشان می‌دهد، درست زمانی که فرانسوی‌ها شکست را می‌پذیرند. این تصویر که مرگ «قهرمانی» را با عظمتِ «پیروزی شکوهمندِ دریایی» می‌آمیزد، به عنوان «نخستین حماسه‌ی بریتانیا» تمجید و ستایش شده است.

میدان واترلو، 1818 / ترنر / جهان مدرن
میدان واترلو، ۱۸۱۸

اما به نظر می‌رسد نگرش ترنر در زمان کشیدن نقاشی «میدان واترلو»۵ تغییر کرده است. شکست فرانسه در جنگ واترلو در ۱۶ ژوئن ۱۸۱۵، به جنگ‌های ناپلئونی پس از گذرِ بیش از یک دهه درگیری پایان داد. ترنر در سال ۱۸۱۷ از این میدان نبرد دیدن کرد و یک دفتر طراحی را با طرح‌هایی پر کرد. این نقاشی که یک سال بعد خلق شد نه ستایشگر نبرد است و نه به طرفداری از بریتانیا برمی‌خیزد. در عوض، منظره‌ی مهتابیِ میدان نبرد حاکی از ترحم و شوربختی است. این میدان سراسر آکنده از بدن‌های بی‌جانِ سربازانِ هر دو جبهه است. انتظار می‌رفت تصاویر نبردهاْ میهن‌پرستانه باشند، اما ترنر آنچه را که بایرونِ شاعر وصف می‌کند، به تصویر می‌کشد: «دوست، دشمن، در تک‌گورستانی به خون آغشته.»


۳. سفر:

باران، بخار و سرعت، 1844 / ترنر / جهان مدرن /
باران، بخار و سرعت، ۱۸۴۴

نیروی بخار و دستاورد جانبی آن یعنی سرعت از مشخصه‌های تعیین‌کننده‌ی عصر ترنر بودند. به ویژه راه ‌آهن در شیوه‌ی تفکر مردم در باب فاصله، سرعت و زمان انقلابی به پا کرد. راه‌ آهن‌ها با ایجاد شبکه‌ی جدیدی در سرتاسر منظر بریتانیا، مکان‌ها را به هم نزدیک‌تر کردند و برای مردمان، امکان سفر با سرعتی را موجب شدند که پیش از آن غیرقابل تصور بود. به تدریج زمان استاندارد گرینویچ جایگزینِ ساعت‌های محلی۶ شد‌ و بدین ترتیب جدول زمان‌بندی راه آهن ایجاد شد. راه آهن‌ها منجر به تغییرات اساسی در نحوه‌ی زندگی شدند – خواه از آن‌ها استفاده کرده باشید خواه نه.
ترنر نخستین هنرمندی بود که «جنون راه آهن۷» را به عرصه‌ی نقاشی رنگ‌روغن آکادمیک با این تصویر از راه آهن بزرگ غربی۸ وارد کرد. یک موتور لوکوموتیو بخار۹ با سرعت ۵۰ یا ۶۰ مایل در ساعت، قطاری را بر فراز رودخانه تیمز از روی «پٌل میدن‌هد۱۰» به پیش می‌راند. [درحالی‌که] پل جاده‌ی قدیمی در سمت چپ، سفرهای درازمدتِ گذشته را به خاطر می‌آورد.
این تصویر منجر به اختلافِ آراء شد. منتقد هنری جان راسکین، که از قطار خوشش نمی‌آمد، این اثر را همچون «شی‌ای قبیح» غیرقابل طرح دانست؛ اما ویلیام میکپیس تاکریِ۱۱ رمان‌نویس، خوشبینانه‌تر درباره‌ی آن نوشته است، اینکه «جهان هرگز چیزی شبیه به این تصویر ندیده است.»


۴. سیاست:

جی. ام. دبلیو ترنر / سوختن ساختمان پارلمان در آتش، 5-1834 / جهان مدرن
سوختن ساختمان پارلمان در آتش، ۵-۱۸۳۴

تعدادِ اندکی از دیگر هنرمندانْ بیش از ترنر راغب بودند که آراء سیاسی زمانه‌ی خود را به تصویر بکشند. با این حال هنگامی که به آثار ترنر می‌نگریم، شناسایی دیدگاه‌های سیاسی شخصی وی، همیشه آسان نیست. این موضوع ممکن است به این خاطر باشد که حامیان او دلایل مختلفی برای حمایت داشتند و این یعنی او می‌بایست با احتیاط قدم بردارد.
ترنر این نقاشیِ آبرنگی را پس از مشاهده‌ی آتشی که خانه‌های عوام و اشراف را در اکتبر ۱۸۳۴ ویران کرد، کشید. جمعیت زیادی که توسط سربازان مهار شده‌اند، آتش‌نشانانی را نظاره می‌کنند که در حال اطفاء آتش‌اند. ترنر سال بعد دوباره با دو نقاشیِ رنگ‌روغن که منظره‌ی آتش را از آن سوی تیمز به تصور می‌آورد، به این موضوع بازگشت. او این آثار را در پی قانون اصلاحات مجلس در سال ۱۸۳۲ خلق کرد. این قانون موجب تغییرات چشمگیری در سیستم انتخاباتی بریتانیای کبیر شد. شاید منظور از نقاشی‌های ترنر این بود که نشان دهد چگونه نظم قدیمی به کلی از بین رفته است.


۵. برده‌داری:

کشتی بردگان، ۱۸۴۰

نشست جهانی مبارزه با برده‌داری در ژوئن ۱۸۴۰ در لندن برگزار شد. این همان سالی بود که ترنر نقاشی خود را با عنوان کشتی بردگان۱۲ (کشتی برده‌کشی که بردگان مرده و درحال مرگ را به آب انداخت: گردبادی در راه) در آکادمی سلطنتی به نمایش گذاشت. این اثر بر اساس [ماجرای] کشتار کشتی زونگ۱۳ در سال ۱۷۸۱ است. هنگامی که کشتی به دردسر افتاد، ناخدا ۱۳۳ برده را به اجبار از کشتی به دریا انداخت تا از شرایط بیمه‌اش به نفع خود استفاده کند. ترنر ابیاتی از شعرش یعنی مغالطات امید را که به سوداگراییِ بی‌رحمانه‌ی تجارت برده حمله می‌کند، ضمیمه‌ی نقاشی‌اش کرد.


سیلاب، 1805 / ترنر / جهان مدرن
سیلاب، ۱۸۰۵

ترنر در اوایل زندگی خود نسخه‌ای چاپی از نقاشی «طوفانش۱۴» را به جان جوشوا پروبی۱۵ پیشکش کرد. پروبی مخالف فعال تجارت برده بود و ممکن است وی نسخه‌ی اصلی را سفارش داده باشد. یک مرد سیاه پوست در نقشی قهرمانانه ظاهر می‌شود و زنان سفیدپوستِ غرق‌شده را نجات می‌دهد. انتشارِ این نسخه همزمان با مبارزات جامعه‌ی ضد برده‌داری‌ای بود که فعالیت‌های آن بر تصویب قانون الغای برده‌داری در سال ۱۸۳۳ تأثیر گذاشتند.
اگرچه این نشان می‌دهد که ترنر طرفدار الغای برده‌داری بوده است، اما این لزوماً نگرشی نیست که او در اوایل زندگی خود داشته است. حامیان نخستین او شامل برده‌داران و همچنین طرفداران الغای برده‌داری بودند. بعلاوه، در سال ۱۸۰۵، او سهامی به مبلغ ۱۰۰ یورو در طرحی برای تأمین بودجه‌ی یک دامداری در جامائیکا خریداری کرد که با چرخ آن با دست‌رنج بردگان می‌چرخید.


۶. محیط زیست:

چشم‌انداز لندن از پارک گرینویچ، 1809 / ترنر / جهان مدرن /
چشم‌انداز لندن از پارک گرینویچ، ۱۸۰۹

ترنر نمی‌توانست درک کند که انقلاب صنعتی در حالِ سوق دادنِ جهان به سوی شرایط اقلیمی غیرمترقبه‌ای است. با این حال، در مقام یک نقاش منظره، آثار هنری او نشانگر نوعی هوشیاری حساس نسبت به تأثیری است که جهان صنعتی بر محیط زیست می‌داشت. در آن هنگام که ترنر این چشم‌اندازِ لندن از پارک گرینویچ را نقاشی کرد، لندن بزرگ‌ترین و شلوغ‌ترین شهر جهان بود. او این اثر را در سال ۱۸۰۹ به همراه شعر خود که شهری تب‌آلود و طاقت‌فرسا را توصیف می‌کرد، به نمایش گذاشت: جهانی آکنده از پریشانی و دلهره در لفافِ تیره‌ی ابر.
در نقاشی بعدی او «تیمز بر فراز پل واترلو۱۶» دو کشتی بخار را می‌بینیم که دودشان به درون آسمانی می‌رود که از پیش بواسطه‌ی صنایع آلوده شده بود. نخستین کشتی بخار در لندن حدوداً حوالیِ خلقِ همین نقاشی ساخته شد.
کشتی‌های بخار حُسن‌هایی از برای فراغت و صنعت داشتند ، اما عبورشان از رودخانه‌ی [تیمز] مورد پذیرش همگان واقع نشد. امواج‌ آن‌ها موجب فرسایش سواحل رودخانه می‌شد، چرخ‌های پرّه‌دارْ آبِ چرکین و آلوده‌ی آن را به تلاطم در می‌آورد و عبور و مرورشان با سایر کشتی‌ها تداخل ایجاد می‌کرد. [همچنین] شیوع وبا را (که از سال ۲-۱۸۳۱ آغاز شد) ناشی از «تأثیر مخربِ۱۷‌ِ» آبِ آلوده می‌دانستند.
کمیته‌ای پارلمانی در سال ۱۸۲۹ به [مسئله‌ی] آلودگی هوای شهری توجه و رسیدگی کرد، که احتمالاً این موضوع الهام‌بخشِ ترنر در خلق این نقاشی بوده است.


منابع:

TURNER’S MODERN WORLD

Six Ways J.M.W. Turner Painted a Changing World


پی‌نوشت‌ها:

  1. M.W Turner
  2. The Fighting Temeraire
  3. Rail, Steam and Speed
  4. Horatio Nelson
  5. The Field of Waterloo
  6. Regional Time Zones
  7. Railway Mania
  8. The Great Western Railway
  9. Firefly
  10. Maidenhead
  11. William Makepeace Thackeray
  12. Slave Ship
  13.  Zong
  14. The Deluge
  15. John Joshua Proby
  16. The Thames above Waterloo Bridge
  17. Miasma