درباره‌ی آثار مارکو گریگوریان (۱۳۸۶ – ۱۳۰۴)
نقاشی نوین ایران- به‌ویژه از سال ۱۹۴۲م /۱۳۲۱ش- در بستر تأثیرپذیری از دستاوردها و رفتارهای هنری رایج در دنیای غرب، دستخوش تجربیات و تحولاتِ نوظهور و گوناگونی شد. از این‌رو، رویکردی تحلیلی –تاریخی، به تنوع و اوج گرایش‌های هنری آن دوران- بالاخص در سال‌های پرشور و پرتپش ده‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی ( مقارن با دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی)- می‌تواند بستر مناسبی باشد برای بررسی عمیق‌تر زمینه‌ای که امروز به منزلۀ زیرساخت و زیربنای گرایش‌های هنری مدرن در نقاشی معاصر ایران انگاشته می‌شود! زمینه‌سازان این جریان، چهره‌های نام آشنایی هستند که هنر نوگرای ایران در عرصه‌های گوناگون- از تولید و خلق آثار هنری گرفته تا امر تربیت نسل جوانِ هنرمندان نوگرا و….- به نوعی وام‌دارِ تلاش‌های ایشان است. هنرمندانی چون: جلیل ضیاء‌پور، محسن وزیری مقدم، هانیبال الخاص، مارکو گریگوریان و …
نوشته‌ای که پیشرو دارید، برآن است که تا حدّ امکان از طریق بررسیِ تحلیلی روند فعالیت‌های هنری و آثار مارکو گریگوریان و فراز و فرودهای عملکرد هنری وی، سهمی شاید مؤثر و مفید را در امر شناخت و قضاوت دوران زمینه‌سازی که به ظاهر پشت‌سر گذاشته‌ایم، به خود اختصاص دهد.
بخشی از مقاله‌ی «یک وجب خاک و هزار مکافات» پیرامون آثار مارکو گریگوریان :
روش هنری اکسپرسیونیستی، همچنان محمل مناسبی بود تا او بتواند موضوعی‌ترین اندیشه خویش را در عرصه‌ی هنر، به تصویر کشد. مارکو گریگوریان به هنر جهانی فکر می‌کرد. برای او هنر جهان است و جهان هنری است که او به آن اعتراف می‌کند. پس در صدد آن است تا قالب‌های مدرن را برای ارائه آن بیابد. او آثارش را به دو دسته تقسیم می‌کند: یکى کارهاى خاکى است که دست انسان را روى خاک مطرح می‌کند. انسان براى استفاده از خاک، نقش‌ها و خطوطى گوناگون بر روى زمین ایجاد می‌کند: خط می‌کشد، خط‌ها را گود می‌کند و جوى به‌وجود می‌آورد و به این شکل از زمین بهره‌بردارى می‌کند.
در تمام این کارها، اثر دست بشر را در روى زمین می‌توان دید. دیگر، محصولاتى است که با خاک نزدیکى دارند و روحیه خاک در آنها دیده می‌شود. مانند نان که به کاه و گندم بستگى دارد. در واقع این نوعى رابطه بین کارهاى او و همچنین عناصر به کار گرفته شده است. او روزهای پرخاطره و پرمخاطره‌اى را پشت سر گذاشته است. اما خاطره ایران و خاک ایران را تنها در آثارش با خود به این‌سو و آن‌سو می‌برد. درباره‌ی آثار مارکو گریگوریان می‌توانید به مقاله «وسواس مارکو» هم مراجعه نمایید.