نمایشگاه هنرهای زیبای ایران / رضا جرجانی

بخشی از متن:

افتتاح نمایشگاه هنرهای زیبای ایران تحت سرپرستی انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی، بمنزلۀ اولین قدمی است که در راه معرفی هنرمندان ایرانی برداشته شده است. سالهای متمادی است که در فصل پائیز نقاشان فرانسوی کارهای خود را در شهر پاریس در سالن مخصوصی بمعرض نمایش و قضاوت قرار میدهند. اکنون کوچکترین شهرهای اروپا نیز دارای موزه نقاشی است. نقاشانی که استطاعت تهیه محل نمایشگاه ندارند، با اجازه از شهرداریها، در چهارراههای بزرگ زیر چادرهای کوچک تابلوهای خود را بفروش میرسانند. اقدام انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی، در تأسیس این نمایشگاه، بمنظور تشویق هنرمندان و زحمتی که هیئت مدیره نمایشگاه برای جمع‌آوری آثار آنان متحمل شده است، قابل تقدیر و درسی است که باید موجب تنبه دستگاه فرهنگی ما و عموم هنردوستان بشود.

در قسمت نقاشی بسبک کلاسیک و تقلید از طبیعت، باید مرحوم کمال‌الملک را استاد بلامعارض و مؤسس نهضت جدید این هنر در ایران دانست. تابلوهائی را که از آن مرحوم در اولین اطاق نمایشگاه نصب کرده‌اند همه می‌شناسند (مثل فالگیر یهودی ـ کبک ـ طالار آینه…) تصویرهای آقای آشتیانی رئیس هیئت قضات نمونه‌های عالی از نقاشی مکتب کمال‌الملک است طرح این تابلوها بسیار محکم است. تقسیم‌بندی سایه‌روشن‌ها طبق اصول کلاسیک انجام گرفته. زمینۀ تابلوها تاریک و قیافه‌ها تا حد اعلای امکان شبیه بموضوع میباشد. پیروی از اصول قدما راه ابداع را بسته و قلم استاد از حدود قوانین نقاشی سبک قرون ماضیه تجاوز نکرده و ریزه‌کاریها را حتی از ذره‌بین‌های عکاسی کارخانه زایس بهتر نشان میدهد.

این شباهت با عکاسی رنگی جدید در تصویر اخیری که آقای آشتیانی از خود کشیده‌اند کمتر دیده میشود. از حرکت سبک قلم‌مو بین ریش جوگندمی که گونه محبوب ایشان را احاطه کرده آهنگ شاعرانه تابلوهای رنوار Renoir نقاش معروف فرانسوی شنیده میشود. میگویند این تابلو ناتمام است. ایکاش که برای لذت چشم هنردوستان آقای آشتیانی این تابلو را مثل سمفونی ناتمام شوبرت نیمه‌کاره میگذاشتند و نظاره کننده را وادار میکردند که بجای اظهار تعجب از اعجاز قلم ایشان در نمایاندن جزئیات، دنبال خط شاعرانۀ ابهام خطوط و رقص سبک نیمرنگ‌ها برود.

از برهنۀ «زن و مرد» جز یک تابلو در قسمت هیئت قضات تابلوی دیگری دیده نمیشود. آقای مقدم لذت این نوع نقاشی را، گویا بعلت قیودی که هنوز دست و پای هنر را در ایران بسته است، در ابعاد تصویر کوچکی محصور کرده و آنرا در گوشه‌ای نصب کرده‌اند که توجه تماشاچیان را کمتر جلب کند. پیداست که هنوز هنرمندان ما، مخصوصاً در این موقع که بازار عوام‌فریبان رونق دارد، میترسند اقرار بکنند که عهد صحبت اهل طریق را شکسته و از خانقاه بمدرسه آمده‌اند. تابلوی صورت برادر آقای مقدم یکی از کارهای زیبای ایشان است. نور مطبوع لرزانی که تابلوهای آقای مقدم را احاطه کرده، در ردیف هیئت قضات، ایشان را طرفدار نقاشی به سبک‌های جدید اروپائیان نشان میدهد.

چند تابلوی مرد برهنه که آقای بهزاد مطلق آنها را امضاء کرده است، بما که خود نقاش را نمی‌شناسیم، اینطور می‌فهماند که عمر هنرمند محترم باید از صد و چند سال تجاوز کرده باشد. زیرا از این تابلوها بوی گرد و خاک موزه و رایحه نیمه اول قرن نوزدهم استشمام میشود.

آقایان برادران پتگر، اولیائی، قرابگیان، نجمی از پیروان مکتب کمال‌الملک میباشند. تصویر مادر آقای جعفر پتگر و تابلوی قالیباف ایشان از قطعات قابل ملاحظۀ نمایشگاه است.