این شماره ویژهنامهای است در ادامهی دو ویژهنامهی قبل ما، یعنی نگارگری (سنت بزرگ) و قاجار (دوران گذار). این بار متمرکز بر عصر تجدد و به بهانهی صدمین سال مشروطه که به پیشنهاد “آریاسب دادبه” شکل گرفت.
مجلهی «حرفه: هنرمند» گاهی از این جهت مورد نقد قرار گرفته است که به غالب هنرهای تجسمی امروز ایران نمیپردازد؛ گروهی مجله را مجموعهای میدیدند که گویی در فضایی دیگر غیر از ایران امروز منتشر میشود و گروهی دیگر آن را به واپسگرایی متهم میکردند.
دلیل اصلی چنین برداشتهایی را باید در موضع انتقادی هیأت تحریریه به فضای غالب هنرهای تجسمی امروز ایران دید؛ براساس همین موضعگیری به ترجمهی متون پایه و مبهم، دربارهی جریاناتی که حواشی آن به شکل ناقص فضای هنری ما را متأثر کرده است، رداختهایم، یا به حفظ حافظهی تاریخی اهمیت دادهایم. و باز هم برهمین اساس است که در این شماره به بحث و بررسی و نقد سنت زنده و واقعیت اکنون خود یعنی عصر تجدد میپردازیم چرا معتقدیم بدون توجه به کلیت این موقعیت تاریخی هرگونه توجه به فضای هنری امروز ایران میتواند به فربه شدن کاذب آن بیانجامد.
اتخاذ موضوع تجدد ساختار مجله را دگرگون کرده است- مثل ورود آن به هر حیطهی دیگر!- بنابراین مقالات، خارج از ساختار سه بخش همیشگی ارائه شدهاند. واضح است که تجدد، تحولی نبود که فقط در حوزهی هنر ساختارها را دگرگون کرده باشد. همهی شقوق هنری و علومانسانی و زیست انسان ایرانی از این موج متأثرند. به همین سبب بخشی از مجموعهی مطالب پیشرو در حوزههایی غیر از نقاشی و عکاسی به بحث و نقد میپردازند. نگاه به کل این حوزهها، فضای عصر تجدد را برای ما روشنتر میسازد. در مقالات نخستین به زنجیرهی تاریخی ریشهها و سی تجدد از مقدمات پیش از مشروطه (محمدرضا نوروزی) تا تحولات بعدی آن تا به امروز (آریاسپ دادبه) اشاره شده است. مطلبی در انتهای این بخش (هدا اربابی) با نقل داستانهایی، فضای کلی بعد از مشروطه تا به رسمیت شناختن هنر متجدد را بازسازی میکند. به ضافهی سالشماری که با کنارهم قرار دادن حوادث سیاسی و تحولات فرهنگی و اجتماعی در ایران و جهان، شمائی کلی ارائه میدهد (ستاره مینوفر).
(فائقه بقرایی) آثار و اندیشههای جلیل ضیاءپور را به عنوان یکی از مروجین هنر متجدد و نمونهی تیپیکی که بعدها در میدان هنرمندان متجدد تکرار شد بررسی کرد. در عکاسی (تورج حمیدیان) و (مهران مهاجر) به روند پیش و پس از انقلاب این حوزه به عنوان رسانهای جوان که کمتر دید تاریخی دربارهی تحولات آن شکل گرفته است پرداختهاند. در مقالات بعدی با دیدی تحلیلی به دلایل شکوفایی کار روشنفکری در دهۀ ۴۰ (بابک احمدی)، به گرایشات پست مدرن در هنر امروز ایران (روئین پاکباز)، به مجموعه دستاوردها و تمایلاتی که فضای هنر معاصر مارا شکل داد (آیدین آغداشلو) و به موقعیت کلیه هنرمندان در دورهِ تجدد (ایمان افسریان) توجه شده است. به اضافهی نگاهی از منظر جامعهشناختی و عوم انسانی به حیطهی هنر در مطلب (مسعود کوثری). همچنین به سیر تحول تئاتر و سینما در این صد ساله در گفت وگو با (منصور ابراهیمی) و(خسرو دهقان) پرداخته شده است. در مجموعه مقالاتی که به کوشش (امید مهرگان) و توسط چندتن از نویسندگان سایت “رخداد” تهیه شد، آقایان “امید مهرگان”، “مراد فرهادپور”، ” صالح نجفی”، “امیرهوشنگ افتخاریراد”، و ” شمیم مستقیمی” از منظر فلسفهی انتقادی به مفهوم تجدد در ایران نگریستهاند.
تاریخ در داخل متون ب صورت شمسی/ میلادی درج شده است تا بازیابی و مقایسهی آن در اذهان آسانتر گردد. در تصاویر گلاسهی داخل متن سعی کردهایم بنا به یک سیر تاریخی از مشروطه تا امروز، زندگی روزمره و تغییر تدریجی آنرا (به شکل کمرنگی) بازنمایی کنیم. جمعآورری بسیاری از تصاویر این ویژهنامه حاصل زحمات “مونا زهتابچی” بود.
از آقایان “آریسپ دادبه”، “رویین پاکباز”، ” تورج حمیدیان” و سایر همکاران که در شکلگیری این مجموعه ما را راهنمایی و یاری کردند همچنین از آقایان” آرمان استاپانیان”، “ناصرالدین حسنزاده”، خانم “پریسا دمندان” و مدیران محترم “نشر نظر”، “نشر میردشتی”، “نشر دید”، “موزه عکسخانه شهر”، و” مرکز مطالعات تاریخ معاصر ایران”، که امکان استفاده از تصاویر مجموعههایشان را برای ما فراهم کردند، سپاس و قدردانی میکنیم.