آنیش کاپور هنرمند جاافتاده پرکاری ست. شهرت او در دهه ۱۹۹۰ به اوج رسید و از آن پس به عنوان یک سِلبریتی از مواهب این موقعیت برخوردار است. او کارهایش را در معتبرترین مراکز هنری جهان نمایش داده، جوایز زیادی کسب کرده و در پروژه‌های بزرگی مشارکت داشته است (از آخرین‌هایش طراحی برج یادمان المپیک ۲۰۱۲ لندن است).
پیشنهاد تماشا: مستند «جهان به روایت آنیش کاپور»
کارهای کاپوررفته رفته ابعاد و مقیاسی خارج از تعریف معمول مجسمه پیدا کردند. بعضی کارهایش چیزی بین مجسمه و معماری هستند. عملی شدن این ایده‌ها که با هزینه سرسام آوری به اجرا در می‌آیند به خوبی نشانگر گرایشی از هنر امروز است که با مناسبات سرمایه داری جدید بستگی حیاتی دارد و در مقابل می‌تواند به شایستگی هنر آن را نمایندگی کند. (دروازه ابر در شیکاگو با صرف ۱۱۰ تن فولاد و هزینه ۲۳ میلیون دلاری که بخش خصوصی تأمین کرد ساخته شد).
از طرف دیگر کاپور هنرمندی با اصلیت هندی است و در زمرۀ هنرمندانی با پس‌زمینه پسااستعماری که به قول دوست نزدیکش هومی‌بابا مدام در معرض اطلاق نسبت‌های بومی و هویتی هستند؛ دراضطرابِ انتساب‌هایی که مخاطب را به سرچشمه‌های فرهنگِ قومی هنرمند ارجاع می‌دهند، تا از آن طریق اصالت او را بسنجند. در چنین شرایطی تاریخ و دسته‌بندی‌های هویت‌ساز پررنگ می‌شوند و ابداعات هنرمند به حاشیه می‌رود. موقعیت ویژه‌ای است که از یک سو امکان می‌دهد خاستگاه فرهنگی متفاوت هنرمند همچون موهبتی اورا متمایز می کند؛ از طریق همین تفاوت‌ها هنرمند به سرعت بالا می‌آید و دیده شود، و از سوی دیگر و از جایی به بعد با دسته‌بندی کردن او زیر عنوان‌های “هنر شرقی” یا… امکان ورود او به بازی بزرگتری را سد می‌کند. پس بی‌جا نیست که کاپور دل خوشی از این انتساب‌ها نداشته باشد و به آن راه ندهد.
حجم‌های انتزاعی کاپور که به قول هومی بابا بیننده را تشویق به جهشی ایمانی می‌کنند ـ خصوصاً اینکه او از بستر فرهنگی ناآشنایی از شرق معنوی آمده است ـ پای هرمنوتیک و فوکو و دریدا و… را به نقدهایی که بر او نوشته می‌شود باز کرده‌اند.در مقابل کسانی از جمله خود هومی بابا که از این وضع ناراضی‌اند در تلاشی پیچیده و دشوار برای مشارکت انتقادی در اثر از منظری “جهانی” راهی را می‌روند که در نهایت معلوم نیست نتایج مستقیم و غیرمستقیم آن به جای بهتری ختم شود.
موقعیت کاپور مثال خاصی از وضعیت پیچیده‌ای ست که این روزها برای هنرمندانی که از جهان حاشیه‌ای می‌آیند به درجات مختلف تکرار می‌شود.
جهت مطالعه‌ی مقالاتِ این فصل، به بخش «مقالات مرتبط در فصلنامه»، در انتهای این صفحه مراجعه کنید.
