چرخ و فلک سواری بر فراز جهان گزارشی از نمایشگاه ولفگانگ تیلمانس در تیت مدرنِ لندن

شهرها از دید آسمان، طبیعت بیجان‌هایی از سیگار، جاده‌هایی رو به غروب و… : نمایش دوّار [و سرگیجه‌آور] این هنرمند آلمانی به شهر فرنگی می‌ماند که همه‌چیز در خود دارد، حتی اتاقی برای رقصیدن.
اتـاق به اتـاق، کنج به کنج، نمایشگاه ولفگانگ تیلمانس در تیت مدرن، مملو است از عکس‌های بزرگ و کوچک. گاه یک تک‌عکس و گاه مجموعه‌ای از عکس‌های کوچک و بزرگ در کنار هم، گـاه قاب‌شده و گـاه قاب‌نشده، گاه آویزان از دیوار با یک گیره‌ی کاغذ، گاه بالای درگاهی‌ها و گاه پخش‌وپلا بر روی یک میز.

گردن یک مرد جوان، یک زانو، دستی که در یک شلوارک فرورفته است: گریزی کوتاه به برشی از برهنگی. پسری که در یک تقاطع در لندن سر در گوشی‌اش دارد، مرد جوانی گوشی در دست و ملبس به لباسی یک‌سر شرابیِ روشن در جده‌‌ی عربستان کنار ماشین ارغوانی رنگ و براقش. یک جفت بیضه و یک مقعد از نمای نزدیک و در اندازه‌ای بزرگ، شهری که از میان پنجره‌ی هواپیمایی بر فراز آسمـان دیده می‌شود؛ شهری دیگر، مستور در آلودگی. گاه به عکس‌ها نزدیک‌اید، گاه به اندازه کافی نمی‌شود نزدیک شد و گاه زیاده از حد نزدیک‌اید.

این تناوب در دوری‌ها و نزدیکی‌ها، مقیاس‌ها و شیوه‌های ارائه، به عکس‌های تیلمانس-با این تنوع معتنابه- روحی تازه می‌دمند. تمهیدات نحوه‌ی ارائه‌ی آثار که کم‌وبیش در نمایشگاه‌های پیشین این هنرمند آلمانی نیز دیده می‌شد، بیش از یک چینش معمولی است. با توجه به پویایی و اشتهای سیرناشدنی مخـاطب برای دیدن اثر بعدی، تمام چینش‌ها طوری طراحی شده‌اند که از سرعت مخـاطب کـاسته و درنگ و توجه بیشتری را از او می‌طلبند.

موسیقی هم وجود دارد و همچنین رقص. در عبـور از این هزارتـوی تصاویر و انتزاع‌های عکاسانه، سردرگمی بخشی از لذتی است کـه می‌بریم. تیلمانس ما را به کشف رابطه‌هایی جدید [بین چیزها] دعوت می‌کند؛ رابطه‌هایی فرمی و شکلی، موضوعی، فضایی، سیاسی. او در واقـع مرزهای عکـاسی را زیر سؤال می‌برد. سؤال‌هایی پیش می‌کشد درباره‌ی زمان، مکان، تعلق، چشم‌چرانی، عطوفت و جنسیت. سؤال‌هایی که کمی بعد شروع به ورجه‌وورجه‌کردن در سرم می‌کنند.

یکی از آثار، یک پرینت لیزری رنگ‌ورورفته از یک نمابر (فکس) است، تصویر مرد جوانی که یکی از آثار، یک پرینت لیزری رنگ‌ورورفته از یک نمابر (فکس) است، تصویر مرد جوانی که در حالتی شبیه به دعاکردن در خود جمع شده است. با بازتولید تکنیکی، تصویر کیفیتی جدید به خود گرفته است: بی‌ارزشی و ظرافتِ توامان یک طـراحی آب‌مرکـب، حـس بازگـشت خاطـره‌ای رنگ‌و‌روباخته به ذهن، یادِ چیـزی پیش‌تر دیده شـده و به تدریـج در ورطه‌ی فراموشی افتاده.

سپس انگار که سوار بر موج، در مسیر ماشین‌روی سان‌سِت‌بولوار¹ هستیـم، جـایی که چراغ‌عقب‌هـای کـوچک و سـرخ در شـب زبانـه می‌کشند. بعد سلانه‌سلانه از شیب راهروی فرودگاه که به رنگ خاکستری فرش‌شده پایین می‌رویم، مقصدمان دفتر مهاجرت [فرودگاه] است، آن‌طرف‌ تابلوی «بقیه‌ی دنیا». خوب، بعد کجا؟ به سمت آتلیه، با میزی درهم و برهم، طبیعت بی‌جانی از نمایشگرها، لپتاپ‌ها و سیم‌ها، شیشه‌های آبجو، پاکت‌های سیگار و جاسیگاری‌ها. بعضی تصاویر فقط حس خلأ [پوچی] را به شما القـاء می‌کـنند؛ رنگـی یک‌دست با دانه‌هـای آبله‌مانندی که پرینتر کثیف بر سطحش پخش کرده، خلوصی تباه شده.

تیلمانس بخشی از جایزه نقدی تِرنر² را -که سال 2000 برده بود- صرف خرید یک پرینتر رنگی گران‌قیمت کرد. سال 2011 این دستگاه را که دیگر بی‌مصرف و به‌دردنخور بود، پیچ به پیچ اوراق و آن را تبدیـل به صفحه‌های نقـره‌ای، سایه‌های خاکستری و قطعات روی هم ریخته‌ای در کف آتلیه کرد که لاشه‌ی از هم دریده‌ی پرینتر را احاطه کرده‌اند. چه چیزهایی که این دستگاه دیده است و چه رنج‌هایی که در استفاده‌ها و سوءاستفاده‌ها برده است. انگـار تیلمانس با عکاسی از آن به دنبال رازی سر‌به‌مهر بوده، به دنبال تصویری که در بطن آن گم شده. بعد از این به پوست یک خرچنگ دریایی می‌رسیم خـالی از امعـاء و احـشاء، مگـسی مشغـولِ تکه‌گـوشتی خورده نشـده در پوست صـدفی وارونه روی میز.

آثار تیلمـانس در کلـیتشان به نوعی مـدرک‌ می‌مانند- نوعی الک‌کردن اجسام برای یافتن معنا. اکنون دوربین به یک کارتن بزرگ کاغذی زل زده، کارتنی که تا نیمه پر است از قوطی‌ها و بسته‌های دارویی، اندوخته‌ی هفده سـاله از داروهای ضدویروس پسگرد³ و داروهای دیگری که برای درمان ایدز استفاده می‌شوند. صدایی را که از تکان دادن آن کارتن به وجود خواهد آمد تصور می‌کـنم، صدایی کـه با آسیب‌پذیری و ارزش توامان و در عین حال متناقضش گویی نمود صدای زندگی انسان است.