این سخنرانی تکمله‌ای است بر مقاله‌ی «تاریخ هنر و فرهنگ ایران (۵) تکوین اندیشه و فرهنگ ایرانشهری» که در شماره‌ی ۷۳ فصلنامه‌ی حرفه: هنرمند منتشر شده است. این درسگفتار دیباچه‌ای است بر هنر و فرهنگ ایران است. آریاسپ دادبه در «درس‌گفتارهای تاریخ هنر ایران» در پی برای فراهم آوردن مقدمات تاریخ‌نگاری فرهنگ و هنر ایران است. از منظری که به اعتقاد دادبه در نگارش هنر ایران مغفول افتاده است. این سلسله‌گفتارها با اشاراتی به نقد تاریخ نگاری‌هایی که تاکنون درباره‌ی هنر ایران عرضه شده است آغاز می‌شود. در خلال گفتارهای بعدی مولف تلاش دارد از مجرای آگاهی امروزین نقطه‌ی دیدی به خوانندگان عرضه کند که از طریق آن مواجهه با جنبه‌های متکثر این فرهنگ برای ما به نحوی قابل توضیح، مرتبط با هم، و معنادار شود.
آریاسپ دادبه در این سخنرانی بر دورانی که آن را «زایش نخستین» نامیده است تامل دارد. دادبه دستیابی تمدن‌های شرقی به کشاورزی و به دنبال آن توفق شیوه‌ی زیست یکجانشینی بر کوچ‌روی را محصول مرحله‌ای از سیر آگاهی انسان می‌داند. این دستیابی شکل متفاوتی از نگاه به جهان و چاره‌جویی برای زندگی در دل طبیعتی سخت را پدید آورده است. در این منظومه‌ی جدید آگاهی، کشت زمین به صورت آباد کردن جهان فهم می‌شود و آباد کردن یک ارزش به شمار می‌رود.
تکوین این آگاهیِ تازه هزاره‌ها به طول انجامیده است. از دل آن مفاهیم انتزاعی و قراردادهای اجتماعی جدیدی زاده شد. که دستاوردهای ثانویه‌ی یکجانشینی را به دنبال داشت. نگارنده معتقد است مقدمات ابتدایی شکل‌گیری آنچه «فرهنگ ایرانی» یا «جهانِ ایرانِ فرهنگی» نامیده می‌شود در همین دوره ساخته شده است. این دوره مقارن با هزاره‌ی هفتم قبل از میلاد بوده است. در ابتدا به صورت تحولاتی در نحوه‌ی زیست ظاهر شده است که آن‌ها را برمی‌شمرد. دادبه در ادامه به فرایند تکوین و شکل‌گیری تصور انسان‌ها نسبت به برخی مفاهیم بنیادین می‌پردازد. او دستاوردهای ثانویه در خلال ظهور آگاهی جدید میان تمدن‌های اولیه‌ی شرقی و به ویژه ایران را بررسی می‌کند.
تماشای ویدئو این درسگفتار در یوتیوب: تاریخ هنر و فرهنگ ایران (۵) تکوین اندیشه و فرهنگ ایرانشهری، آریاسپ دادبه