کشف پرسپکتیو علمی / حسنعلی خان وزیری

بخشی از متن:

پايه‌ی هنر به درستی طرح استوار است. غالباً اين درستی و حقيقت مخلوط با ابهامی بوده است که در اغلب کارهای استادان و هنرمندان ديده ميشود؛ هر چه هنرمندان مواجه با مناظر بلند و پر ارتفاع بوده‌اند بيشتر مواجه با اين ابهام شده‌اند. هشتاد سال استاد ارجمند من، مرحوم کمال‌الملک، گرفتار اين ابهام بوده و ناله و شکايتش در روزهای وداع زندگانی تکرار می‌شد. تابلوی تالار آينه که اکنون در نمايشگاه هنرهای زيباست، چهار سال عمر گرانبهای استاد را مصروف کرد و آخر هم ناراضی بود. تعقيب ابهام و روشن کردن قضيه را سفارش نمود و من هم به نوبه‌ی خود، اين گرفتاری را داشته‌ام. دفعه‌ی اول تالار مدرسه که با جمعيت معلمين و شاگردان ساخته شده است، در نتيجه‌ی روشن نشدن اين ابهام ناتمام ماند. مرتبه‌ی ثانی در ساحل مازندران، اول دفعه بود که خط افق دريا با قاعده‌ی خط مستقيم تطبيق نشد و روزنه‌ی اميدی از روشن شدن ابهام پديدار گشت. اين اميد، جرأت پيگيری قضيه و ابهام را به من داد؛ ولی هنگامی که مشاهده می‌شد دوربين عکاسی تقريباً هشتاد درصد غلط و اشتباه نشان می‌دهد و ارتفاع‌ها را کوتاه کرده، خطوط عمود را کج نموده، تناسبات را با اشتباه نشان می‌دهد، بيشتر اشکال توليد می‌شد؛ زيرا عادتاً يک اطمينان کورکورانه به صحت عکس در همه‌جا و نزد غالب اشخاص يافت می‌شود؛ هم‌چنين اشتباه دوربين عکاسی سبب شد که اشياء را در محيط زاويه‌ی چهل‌و‌پنج درجه‌ی چشم و حدس دوربين مورد دقت قرار دهم. ابهام و اشتباه دوربين که به واسطه‌ی فراخی دهنه و نزديک بودن عدسی، مانند چشم‌های نزديک‌بين، اشياء را زياده از حد لزوم می‌بيند و تناسبات جلو با عقب را به غلط نشان می‌دهد، روشن و پديدار شد؛ ولي کوتاه کردن بی‌تناسب ارتفاع از فاصله‌ی دور، هنوز در رديف همان ابهام باقی بود. چهار سال پيش تابلوی آشيانه‌ی تابستانی که هم‌اکنون در نمايشگاه است، به طور جدی و وضوح ابهام را به صورت اشتباه و نقص نشان می‌داد، تا جايی که روشن نشدنش سبب صرف‌نظر کردن از کار شد و مدت دو سال تعطيل و هيچ‌گونه عملی انجام نشد؛ زيرا معتقد بودم که کار بايد بی‌عيب و مبرا از هرگونه ابهام و اشتباه باشد. مادامی که اطمينان به صحت عمل نيست، بی‌عملی و مطالعه در صحت اولی‌تر است. خوشبختانه در اين مدت دو سال، ابهام به روشنايی پيوست و اشتباه برطرف شد. موضوع را با احتياط و مدارا با چند تن از دانشمندان و هنرمندان در ميان گذاشتم. چنان‌چه عادت جامعه است در احترام و اطاعت قوانين و نواميس کهنه و پوسيده پا فشردند و براي برهم زدن يک عقيده‌ی اشتباه غلط، هزار برابر بايد جرأت و تهور مصرف نمود تا موفق شويم. کم‌کم هم عقيده پيدا نمودم و قضيه بيشتر روشن شد. …