مجسمه‌های تهران، مانند خود شهر، داستان‌هایی را در دل فشرده‌ی سنگی‌شان ثبت و ضبط کرده‌اند. اولین مجسمه‌ی فردوسی که بیش از ۸۰ سال پیش، توسط «لورنزی» فرانسوی و به سفارش ۴۱۰ دانشجوی ایرانی مقیم فرانسه ساخته شده تا در جشن هزاره‌ی فردوسی به ایران ارسال شود، تنها اولین گام در جهت عینیت‌بخشی به پتانسیل‌های فرهنگ و ادب ایران در قالب مجسمه بود. اولین مجسمه‌ی نصب شده در میدان فردوسی نیز ارمغانی از خارج‌ِ مرزهای ایران بود تا گواه تپش نبض‌های فرهنگ این مرز و بوم در خارج از مرزهای حقوقی‌اش باشد. این بار پارسیان هند بودند که خبر ساخت تندیسی از فردوسی را به اطلاع احمد قوام رساندند. این مجسمه توسط شهرداری وقت تهران در سال ۱۳۲۳ در میدان فردوسی نصب شد و سپس با جایگزین شدن آن با یادمان ماندگار ابوالحسن صدیقی، به روبروی دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران نقل مکان کرد. اثر صدیقی علی‌رغم تمام آسیب‌ها و دست‌اندازی‌ها هنوز پا برجاست؛ اما مجسمه‌ای مانند مرد نی‌لبک‌زن بهمن محصص این‌قدر خوش شانس نبود. اگر تندیس‌های فردوسی را، تجسم نماد و هسته‌ی سنت ایران بدانیم، مجسمه‌ای مانند مرد نی‌لبک‌زن نماد تجربه‌گرایی، آزادی و روح پر تب‌وتاب ایران مدرن بود. تخریب و انبار کردن دومی، خود دردنمای فقدانی به عمر چند دهه در تهران است. در سال‌های گذشته تلاش‌های چشم‌گیری در رفع این بحران انجام شده، اما تهران مدرن، با تمام تنش‌ها و معضلات آن، هنوز هویت هنری خود را نیافته است. شهری که سازه‌های تازه‌سازش مرهمی بر یادمان‌های منهدم‌شده‌اش نیست: چه مجسمه‌ی محصص باشد و چه ساختمان پلاسکو!
بخش پیش‌رو گزارش موجزی از برخی تلاش‌هاست به منظور احیای هویت شهری. متن آغازین، نوشتاری در اهمیت مجمسه‌ی عمومی با نگاه به دوسالانه‌ی مجسمه‌سازی شهری است که از ۱۸ آبان تا پنجم دی‌ماه در مؤسسه‌ی فرهنگی هنری صبا به نمایش گذاشته شد. خوشبختانه پس از چند دهه سلطه‌ی تولیدات سفارشی و بی‌کیفیت که در و دیوار شهر را آکنده بودند، اکنون مجرایی فراهم شده که در آن به اقتضای توانایی‌ها و پتانسیل‌های موجود در نزد مجسمه‌سازان کشور، بتوان در فرآیندی حرفه‌ای و تخصصی به گزینش آثار شهری پرداخت. متن دوم، مصاحبه‌ای است با سیدمجتبی موسوی، دبیر دوسالانه و سرپرست معاونت فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی. از آن‌جا که رویداد مذکور حول دو مفهوم «مجسمه» و «شهر» شکل گرفته، پرسش و پاسخ‌ها نیز صرفاً به مجسمه محدود نمانده است و حاوی اطلاعاتی درباره‌ی فعالیت‌های عام سازمان زیباسازی در شهر تهران است. موضوعاتی مانند «پیرایش شهری»، «بهره‌گیری از مطالعات نظری هنر پیش از اقدامات عملی»، «تلاش برای قانونی کردن رعایت حریم مجسمه‌های شهری» و غیره. در مجموع، هدف از این فعالیت‌ها جلب اعتماد هنرمندان و بهسازی شهر برای زندگی بهتر شهروندان است.
مطالعه‌ی مقالات این بخش:
«حذف نگاه آماری و تاکید بر کیفیت مجسمه‌سازی»: گفت‌وگوی حرفه: هنرمند با سیدمجتبی موسوی
«تجسم تهران: شهر ناگفته» به قلم نوید امیرعالمی