ایده‌ی پرداختن به دوسالانه‌ی ویتنی و کار کیوریتورهای آن در این‌جا، از قلب نقدی برخاست که به مجله‌ی «حرفه:هنرمند» داشتم. نشریه‌ای که به‌گمانم بیش‌ترین توانش را برای پرداختن به موضوع‌هایی مانند این از خود نشان می‌دهد، اما کمتر چنین می‌کند. متأسفانه «حرفه:هنرمند» نسبت به دگرگونی‌های امروز جهان هنر، تا اندازه‌ای بی‌تفاوت، ضعیف، یا کُند بوده است. یک مجله، یک مجله است و شرط کار مطبوعاتی حساسیت نشان‌دادن نسبت به زمان است و آن‌چه در آن رخ می‌دهد. این به‌خودی‌خود به معنی پیروی از «گفتار تجدد خواهی» سطحی نیست؛ آگاه بودن و آگاهی دادن است.
هم‌زمان، البته فاصله گرفتن مجله از جریان بدنه اصلی هنر معاصر ایران اسباب ستایش است. اما پذیرش بخش‌های سفارشیِ «حرفه:گالری‌دار» و «حرفه:مجموعه‌دار» را باید مایه نگرانی و تأسف بدانیم. این بخش‌ها از الفبای کار مطبوعاتی و انتقادی حرفه‌ای دورند.
در چارچوب همین گفت‌وگوهای انتقادی بود که فعال‌شدن دوباره‌ی یکی از ابزارهای موجود در مجله، یعنی «پنجره‌ی همسایه» برای توصیف و تحلیل رویدادهای مهم صحنه‌ی هنر امروز جهان، طرح شد. مجموعه متن‌هایی که درباره‌ی نقش «کیوریتور» در دوسالانه‌ی ویتنی امسال پیش رو دارید، فرآورده‌ی این انگیزه و نگاه است. انگیزه و نگاهی که پشتیبان من و همکارهای خوبم در پنج سال گذشته در وب‌سایت خبری‌مان بوده است و اکنون فرصتی شده است تا در این‌جا بازتاب بیابد. تردید نداریم که درک هر پدیده‌ای، اگر قرار نیست به‌شیوه‌ای از تولید به مصرف و توریستی باشد، نیازمند استمرار است.
***
دوسالانه ویتنی که نسخه‌ی هفتاد و هفتم آن در بهار ۲۰۱۴ با نمایش کارهایی از ۱۰۳ هنرمند در سه طبقه‌ی ساختمان تاریخی «ویتنی، موزه هنر امریکا» برپا شد، مهم‌ترین نمایشگاه دوره‌ای‌ست که به‌دست یک موزه و در مکانی مشخص برگزار می‌شود. گردانندگان ویتنی تصمیم گرفتند تا طراحی دوسالانه را هم‌زمان به سه کیوریتور، «اَنثنی اِلمز»، «استوارت کُمر» و «میشل گرَبنر» بسپارند تا هر یک با سهمی برابر و خودپاینده روایت خود را از هنر امروز طرح کند.
با این حال، ما به این دوسالانه بیشتر به چشم یک مصداق یا نمونه نگاه کردیم و تمرکز اصلی خود را بر یکی از پدیده‌های هنر امروز جهان گذاشتیم که طبق معمول در ایران نیز بسیار مطرح شده و هم‌زمان بسیار نسبت به آن توریستی و سهل‌انگار برخورد شده است: «کیوریتور». کوشش ما به سهم کوچک خود این است که گامی در جهت دقیق‌تر شدن درک جاری از این پدیده‌ی مهم اما بد فهمیده شده در فضای فکری ایران برداریم. بر این اساس، پرسش اصلی ما، درک چیستی و چگونگی طراحی و کارگردانی یک نمایشگاه است و دوسالانه‌ی ویتنی این امکان را فراهم می‌کند تا نمونه‌ای روشن و دقیق برای این واکاوی پیش رو داشته باشیم.
گفتن ندارد که برای دیدن تصویرها و داده‌های بیشتر، وب‌سایت ویتنی (whitney.org) کمک‌کننده است.
علیرضا صحاف‌زاده
در این فصل خواهید خواند:
– گذشته‌ای پیش‌بینی‌ناپذیر / شیما مودتی، مریم دُرمنی
– درس گفتارهایی درباره‌ی حس / میلاد رستمی