این یقه و آن مقنعه

نمایشگاه عکس «به ما نگاه کنید» در نگاه نخست، نمونه‌ای مرسوم اما نظرگیر از مستندنگاری کارگران است که برخی از قراردادها و کدهای آشنا در بازنمایی کارگرانِ صنعتی را نشان می‌دهد: ایستادن گروهی با لباس‌های فرم در محیط کار، چهره‌های سیاه‌شده و گرفته، حالت‌های خنثی، نگاه‌های مستقیم و غیره. اما کافی است این تیپ‌نگاریِ آشنا از کارگران را در کنار سالِ عکس‌بر‌داری، یعنی سال سرنوشت‌ساز ۱۳۵۷ قرار دهیم تا مجموعه‌ای از دلالت‌ها و تفسیرها به ذهنمان خطور کند؛ کارگرانْ در گفتمان غالب روشنفکریِ دوران، سوژه‌ی مبارزات انقلابی‌ خوانده می‌شدند و این چهره‌ها، همان «پرولترها» و «زحمت‌کشان» حزب توده‌ و گروه‌های چپ، اعم اسلامی و سکولارند. مهشید نوشیروانی هم به کارخانه‌ سر می‌زند تا وضعیتِ این قشر را که نقشی کانونی در تفاسیر انقلابی-ایدئولوژیک چپ‌گرایان دارد، مستند کند. درواقع این عکس‌ها کلیدواژه‌های محوری آن دوره را دوباره احضار می‌کنند: کارگران، مستضعفان، شکاف‌ طبقاتی، و انقلاب.