“در حاشیه میدان تجریش، روز سوم بعد از سیل، در حالی که اجساد هنوز زیر تل گل‌و‌لای مدفون بودند و سراسر میدان مملو از مأمورین مسلح و انبوه جمعیت بود…”. اگر این چند سطر از یادداشتهای سال ۱۳۶۶ ثمیلا امیرابراهیمی در این شماره “حرفه: هنرمند” چاپ نشده بود شاید جرأت نمی‌کردم در این روزها که وطن‌مان گرفتار سیل بوده است و کسانی جانشان را در این ماجرا از دست داده‌اند در معرفی مجله‌ای هنری چیزی بنویسم. بی‌خردی و منفعت‌جویی آنقدر گریبان جامعه‌مان را گرفته است که فراموش کرده‌ایم حتی در سرزمین کم‌باران ما هم گاهی بارش‌های شدید هست و باید مفهوم مسیل را در خاطر داشت و راه‌های طبیعی عبور آب را سد نکرد و در آنها جاده و خانه نساخت. امسال هم یادداشت نوروزی و پست بهاری‌ام ناخوش‌احوال از کار درآمد (بنگرید به اینجا) و هم اولین پستم در سال ۱۳۹۸ با خوشحالی شروع نمی‌شود. اما خاطره سیل تهران در سال ۶۶ در “چهل‌سال در یادداشتهای من چگونه گذشت؟” ثمیلا امیرابراهیمی باعث شد به یاد بیاورم در هر حال جویبار لحظه‌ها جاری است و اگر می‌خواهیم از تهی سرشار نباشد باید گذشته را به یاد داشته باشیم و برای آینده برنامه بریزیم. این شماره فصلنامه ارزشمند و دوست‌داشتنی “حرفه: هنرمند” یادآوری گذشته است و تحلیل و بررسی آن از منظرهای گونه‌گون و طبعا می‌تواند چشم‌اندازی هم پیش پای اهل اندیشه بگشاید برای فردایی که رقم خواهیم زد. ویژه‌نامه‌ی “در میدان ۵۷ تا ۹۷” چنانکه از نامش برمی‌آید نگاهی است بر چهار دهه اخیر به مناسبت چهل‌سالگی انقلاب در ایران. برخی در آن از زاویه‌هایی شخصی‌تر ماجراها را دیده و مطرح کرده‌اند که از آن جمله است علاوه بر مطلب مذکور ثمیلا امیرابراهیمی، نوشته خواندنی مهدی نصراله‌زاده به نام “برای ک. د.، مردی که نبود” و داستان “عنکبوت پرنده” محمدرضا یگانه‌دوست، و برخی به وضع هنر و اندیشه در ایران پس از انقلاب و تحلیل آن پرداخته‌اند و کسانی هم تاریخ و تطور رشته‌ای خاص نظیر عکاسی یا موسیقی یا سینمای سیاسی را در این ظرف زمانی مرور و بررسی کرده‌اند. حاصل کار شده است مجالی برای بازاندیشیدن به آنچه بر ما رفته است و آنچه پیش رو داریم. برایم شخصا جالب بود که نتیجه کنار هم قرار گرفتن این مقالات نه ناله‌نامه‌های معمول که ترسیم تحلیل‌هایی چندلایه و نگرش‌هایی چندبعدی بوده است و مقالاتی خواندنی از قبیل “سرگذشت متمایز هنر طی چهل سال پس از انقلاب اسلامی” سیدمحمد بهشتی، “تو چراغ خود برافروز” بهنام ابوترابیان، “فوریت چهل‌ساله” مهران مهاجر، “حضور و غیاب ذهنیت غنایی معاصر در موسیقی پاپ” نسترن صارمی و نیز مقالات شایان توجه دیگر: “حدود کار فلسفی در ایران پس از انقلاب” بابک احمدی، “هنر این چهل سال” باوند بهپور، “اتفاق حسن و ملاحت” الناز نجفی، “گذشته‌‌ای که نمی‌گذرد، آینده‌ای که نمی‌آید” نیما پرژام، “رد سیاست بر تصویر” نوید پورمحمدرضا، “فرهنگ و انقلاب، سال صفر” مهدی حبیب‌زاده، و “موسیقی پاپ؛ چیرگی پژواک باقی در محیط” آروین صداقت‌کیش. در این شماره همچنین گفتگویی جالب توجه هست با رویین پاکباز تحت عنوان “مسئله‌ی تعهد اجتماعی هنرمندان تجسمی” و سالشماری مفید از وقایع مهم اجتماعی و فرهنگی و هنری این چهل سال به کوشش مسلم خضری و بالاخره مقدمه‌ای بسیار کوتاه اما گویا از مسئولان مجله. دبیران این شماره “حرفه: هنرمند” عبارت‌اند از ایمان افسریان، غزاله هدایت، مجید اخگر، علیرضا رضایی اقدم و گلنار نریمانی. در این ویژه‌نامه من هم مقاله‌ای دارم در مقایسه وضع اندیشه و هنر در پیش و پس از انقلاب که با مشخصات زیر به چاپ رسیده است:
محمدمنصور هاشمی، “چهل‌سالگان زیر سایه پدران؛ تأملی درباره روشنفکری ایران پیش و پس از انقلاب”، ص ۲۸-۳۹٫
البته علاوه بر ویژه‌نامه که بخش اصلی این شماره “حرفه: هنرمند” است، بخش‌های قابل توجه دیگری هم در مجله هست از جمله مطالبی درباره ششمین دوسالانه مجسمه‌های شهری و ادامه درسگفتارهای آریاسپ دادبه درباره تاریخ فرهنگ و هنر ایران و نقدهایی بر نمایشگاه‌های فصل. همچنین به ویژه پرونده‌ای در مجله هست درباره کتاب کارآمد و مفید “نگره فیگوراتیو در نقاشی معاصر ایران”. این کتاب که به کوشش مسلم خضری و به قلم هدا اربابی فراهم شده، دو بخش عمده دارد؛ بخش نخست مقالاتی است از آیدین آغداشلو، مجید اخگر، ایمان افسریان، رویین پاکباز، بهرنگ پورحسینی، و محمدرضا یگانه‌دوست درباره تاریخ‌نگاری هنر از سویی و مفهوم فیگور به مثابه عنصر محوری کتاب از سوی دیگر، و بخش دوم معرفی بیش از پنجاه نقاش ایرانی است به ترتیب سال تولد از ۱۲۹۷ تا ۱۳۶۳٫ درباره هر هنرمند شناختنامه‌ای در معرفی‌اش آمده است به همراه نمونه‌هایی رنگی از آثارش در سه صفحه. گویا انتشار این کتاب نقدها و مخالفت‌هایی را برانگیخته بوده است و در این شماره مجله برخی نقدها منتشر شده و پدیدآورندگان هم به آنها پاسخ داده‌اند. طبیعتا هر کاری را می‌شود از منظرهای گوناگون نقد کرد، اما مهم این است که این کتاب به نظر من سرجمع کتابی است راهگشا و مفید و انتشارش را باید به فال نیک گرفت. هیچ کتابی هم جای کتاب‌های احتمالی بعدی را تنگ نمی‌کند، بنابراین چه بهتر از اینکه کسانی که فکر می‌کنند باید کتابی بهتر و جامع‌تر منتشر می‌شده است خودشان دست به کار شوند و چنان کاری را فراهم و منتشر کنند. در ادامه هم مشخصات این شماره “حرفه:هنرمند” را و هم مشخصات کتاب مورد بحث را برای دوستان علاقه‌مند می‌آورم:
*حرفه: هنرمند
فصلنامه هنرهای تصویری
شماره ۷۱
بهار ۱۳۹۸
*نگره فیگوراتیو
در نقاشی معاصر ایران
به کوشش مسلم خضری
شناختنامه و یادداشت درباره هنرمندان: هدا اربابی
نشر نظر
۱۳۹۷
