ویدئوی درس‌گفتار «نقاشی سیاسی و سیاست نقاشی» (۲)/ ایرانیان در نقاشی غرب

«نقاشی سیاسی و سیاست نقاشی» عنوان درس‌گفتاری است از محمدرضا ابوالقاسمی* که بار اول در دانشکده‌ی علوم نظری و مطالعات عالی هنر در دانشگاه هنر تهران، ارائه شد. پس از این سخنرانی از ایشان خواستیم تا دوباره و با تفصیل بیشتر به شرح این درس‌گفتار بپردازد تا از آن ویدئویی تهیه و تنظیم شود. در این درس‌گفتارِ دوبخشی -که از لینک‌های پایین می‌توانید آن‌ها را تهیه کنید و در سایت هاشور مشاهده کنید- نسبت‌های بین «نقاشی» و «سیاست» در دوران رنسانس و پس از آن مورد واکاوی قرار گفته. محمدرضا ابوالقاسمی با اجتناب از رویکرد تاریخ‌نگاری‌های مرسوم که عمدتاً به تحولات سبک‌شناختی آثار هنری می‌پردازند، از شیوه‌‌ی «شمایل‌شناسی» و آن‌چه که نام آن را «لایه‌برداری تصویری» می‌نامد، بهره می‌گیرد و به تفسیر برخی از شاخص‌ترین نقاشی‌های تاریخ هنر غرب می‌پردازد. این شیوه، عمده تمرکز خود را بر رمزگشایی از مضامینی می‌گذارد که معمولاً در پس‌زمینه‌ی تابلوها پنهان هستند، و این «پس‌زمینه» نه صرفاً پس‌زمینه‌ی تصویری، بلکه پس‌زمینه‌ی تاریخی و اجتماعی است که در آن مناسبات اقتصادی، تعارضات سیاسی و جدال‌های بیناتمدنی رخ می‌دهد. این شمایل‌شناسی نشان می‌دهد که چگونه در کنج و زوایای آثار «زیبا و چشم‌فریب» هنری، سیاست به بیرن نشت می‌کند و چگونه حامیان هنر، آثار هنری را در خدمت پروپاگاندای سیاسی قرار دادند.

بر این اساس احتمالاً برای بسیاری از خوانندگان تاریخ هنر جالب‌توجه و تامل‌برانگیز خواهد بود که چرا پائولو ورونزه در نقاشی معروفش با عنوان ضیافت ازدواج در قانا، سلطان سلیمان محشتم، امپراتور وقت عثمانی را ترسیم کرده است، و یا چرا از دوره‌ای مشخص، در نقاشی‌‌‌هایی با مضمون تولد مسیح، سر و کله‌ی یک سیاه‌پوست در نقاشی پیدا می‌شود، و یا چرا رویدادهایی مانند مرگ کوروش موضوع نقاشانی مانند پیتر پل روبنس قرار می‌گیرد، و چرا بازنمایی نبرد داریوش و اسکندر در ایسوس، نشانه‌ای محوری در فهم تقابل فرهنگی بین اروپا با امپراتوری عثمانی و یا در معنایی عام، تقابل غرب و شرق است. اگر به خوانش و تفسیر این موضوعات علاقه‌مندید، دیدن این درسگفتار را از دست ندهید.

*محمدرضا ابوالقاسمی (متولد ۱۳۵۸) مترجم و مدرس دانشگاه است و آثاری در حوزه‌ی زیباشناسی، فلسفه‌ی هنر و هرمنوتیک تالیف و ترجمه کرده است. او دانش‌آموخته‌ی دوره‌ی دکتری علوم هنر (گرایش زیباشناسی) از دانشگاه اکس-مارسی فرانسه است و در دانشگاه تهران و دانشگاه هنرِ تهران تدریس می‌کند.