نخستین كارتهای پستال رسمی ایران در سال ۱۹۰۳ میلادی، در شهر هارلم هلند توسط چاپخانه آنسخدی و پسران، در چهار رنگ سیاه، سبز، آبی و قرمز و در تیراژ شصت و چهار هزار قطعه به چاپ رسید و در تاریخ ۲۹ آوریل ۱۹۰۳ (۹ اردیبهشت ۱۲۸۲ شمسی) به مقامات ایران تحویل داده شد. كارتهای چاپشده پس از برش و دستهبندی در حلبهایی كوچک قرار گرفته و با صندوقهای چوبی توسط كشتی به بوشهر و سپس به تهران و سایر شهرهای ایران حمل شدند. در مقالهی حاضر، ویلیام هاروتیونیان پس از شرح مختصری دربارهی محتوا و ویژگیهای نخستین کارتهای پستال ایران، که به عکس آراسته شدند، به مسائل، مجادلات و نامهنگاریهایی که منجر به عکسدار شدن این کارتها شد، خواهد پرداخت.
بخشی ازمقاله:
محتوای تصویری کارتها
این شصت و چهار كارت پستال باتصاویر افقی، عمودی و تركیب آنها و با توضیحات فرانسه وآلمانی شامل تصاویری از ابنیه، مناظر و پرترههای ایرانی است. بناهایی نظیر مسجد کرمان، تخت جمشید، خرابههای ری، قصر الماس و قصر تخت طاووس تهران، معابد زرتشتی، طاق بستان، بازار و مساجد رشت، دروازههای تهران، اصفهان و پل ملا رفیع رشت از جمله مکانهای تصویر شده در این کارتهای پستال است. در عین حال كوه دماوند، درخت دوهزار و سیصد ساله دركرمان، رودخانه سپیدرود، منظره عمومی باغ شاه در ساری از جمله مناظر موجود در این کارتها محسوب میشوند. پرترهها که به اقوام و ادیان مختلف موجود در ایران نیز پرداخته، گاه شامل تصویر کردن مشاغل نیز میگردد. پرترههایی همچون زنان عرب و کرد، زردتشتیان، ارامنه، کلیمیان، دراویش و مشاغلی نظیرقالیبافی، کشاورزی، ابریشمبافی، آمادهسازی تریاک، میوهفروشی، سپاهیگری، تجارت و خدمات درون کاروانها در شهرهای مختلف ایران از جمله این تصاویر میباشند.
ویژگیهایکارت های پستال
تزئینات مورد استفاده در اطراف این کارتهای پستال به نظر متأثر از طرحها و تزئینات استفاده شده در آلبومهای عكسخانه سلطنتی است. در کارتهای دارای یک تصویر، از فضای خالی اطراف برای نوشتن پیام استفاده شده و پشت كارتهایپستال به ثبت نشانی گیرنده اختصاص یافته است. درصورت نوشتن متن در قسمت مخصوص نشانی، از فرستنده هزینه نامه دریافت میشده و در برخی موارد بر طبق رسم آن زمان، در مقصد، مبلغ از گیرنده و به صورت كسر تمبر اخذ میشده است. کارتهای تمبر داربا دو قیمت دو شاهی و پنج شاهی چاپ میشدند.
بر اساس تعرفههای پستی در آن زمان، پنج شاهی هزینه ارسال کارت به خارج از ایران بوده و در نتیجه نمونههای اصلی چاپ آنسخدی از این دست میباشند. ولی کارتهای سهشاهی عکسدار در چاپ خانههای متفرقه و بعد این تاریخ تولید شدهاند.
روند چاپ
كارتهای مورد استفاده جهت چاپ این تصاویر، از پیش توسط همین چاپخانه و در دوره مظفرالدینشاه قاجار به چاپ رسیده بود. اما تصمیمگیری برای انتشار كارتهای پستی عكسدار در ایران ابتدای سده بیستم به جهت رونق بازار کارتهای پستال عکسدار در آن زمان وكسب درآمد صورت گرفت. این مهم با مشاركت آرنولد، رئیس پست ایران در آن زمان، نماینده چاپخانه آنسخدی و نوبل وزیر مختار هلند در ایران كه اسباب ارسال تصاویر به هلند را فراهم نمود میسر شد. آقا میرزا مهدی خان وزیر همایون و وزیر وقت پست ممالك محروسه نیز از جمله رجال شاخص دوره قاجار بود كه در امر تولید كارتهای پستی مشاركت داشت. با ایجاد مشكلاتی میان اداره پست ممالك محروسه و تأمین كننده تمبر و اسناد پستی ایران در فرانسه و نیز طولانی شدن فرایند تولید در صورت همكاری مجدد با چاپخانه دولتی اتریش، مقامات پست ممالك محروسه با آقای نوبل وزیر مختار هیئت نمایندگی دولت هلند در ایران تماس گرفتند و او در سال ۱۸۹۱پیشنهاد بررسی چاپخانه آنسخدی و پسران در هلند را كه در زمینه چاپ تمبرهای پستی و دیگر اسناد بهادار تخصص داشت به مقامات پست ایران ارائه کرد.
دولت هلند برای بررسی و نظارت بر چاپ تمبرها و اسكناسهای چاپ شده در این چاپخانه، سیستم نظارتی جدیدی را مورد استفاده قرار میداد.كاغذهای ورودی به چاپخانه بررسی میشد و محصول خروجی به صورت دقیق از نظر كیفیت چاپ و تعداد سفارش كنترل میشد. نتیجه به چاپخانه منعكس میگردید و امكان تكمیل سفارش با صدور صورت حساب و ارسال در زمانبندی برنامهریزی شده فراهم میشد.