معرفی مقاله:
چاپ سنگی را کمی پیش از پایان قرن هجدهم میلادی آلویس سنه فلندر ابداع کرد و حدود ده سال پس از آن به ایران وارد شد. اولریش مارزولف که نویسنده‌ی کتاب “تصویرگری روایی در کتاب‌های چاپ سنگی ایران” است. در مقاله‌ی “تصاویر چاپ سنگی عهد قاجار”، این تصاویر را دستمایه‌ای غنی می‌داند که منبع الهام هنر معاصر ایران بوده و خواهدبود. در این مقاله او با اشاره به شروع چاپ در ایران عصر صفوی نخست تاریخچه‌ای از آغاز تا افول آن در ایران ارائه می‌دهد و از این رهگذر به فراز و فرودهای این روش در ایران و اولین و نیز مهمترین کتاب‌ها و هنرمندان این صنعت می‌پردازد و به مزیت‌های لیتوگرافی بر چاپ با حروف متحرک (سربی) اشاره می‌کند که مهمترین آنها شاید اهمیت لیتوگرافی در حفظ سنت خوشنویسی ایرانی باشد.
در ادامه موارد مختلف استفاده از این دستمایه‌ی سنتی در نیمه‌ی دوم قرن چهاردهم هجری را نام می‌برد و به نمونه‌هایی از بکارگیری آن در آثار ادبی کلاسیک فارسی، ادبیات مذهبی، قصه‌های عامیانه، کتاب‌های ترجمه‌شده و نیز کتاب‌های کودکان اشاره می‌کند. چه بسا در ابتدا چاپ سنگی ادامه‌ی راه نسخه‌پردازی و هنر مصورسازی سنتی بود، اما این هنر کم کم به فراموشی سپرده شد و چیزی بیش از خاطره‌ی کمرنگ از زمان از دست رفته نبود.
اما با بیان آنکه چه شد که این هنر در آثار هنر معاصر ایران جانی تازه گرفت. اولریش مارزولف با بیان نمونه‌های شگفت‌انگیزی بحث را به اردشیر محصص می‌کشاند. او را برترین هنرمندی می‌داند که از تصاویر چاپ سنگی پیشین استفاده کرده‌است. اولریش مارزولف به بررسی الهاماتی که محصص از آثار این نوع چاپ دوره‌ی قاجار گرفته می‌پردازد. او باریک‌بینانه ردپای چاپ سنگی این دوره را در نقاشی‌ها، کلاژها و نقوش تزئینی او پی می‌گیرد. و در نهایت امکانات استفاده از آن را در هنر جدید و هنرمندان معاصر بررسی می‌کند.
.
بخشی از مقاله:
اگرچه تجهیزات چاپ سنگی احتمالا در سال ۱۲۴۰ ق. به ایران وارد شد. نخستین کتاب چاپ شده با این روش که بجا مانده قرآنی است مورخ ۴۹-۱۲۴۷ ق. در دهه‌های بعد لیتوگرافی در ایران موفقیتی چشمگیر به دست آورد. این تنها روش موجود چاپ برای دو دهه، از ۱۲۷۳ تا ۱۲۹۱ ق. بود که تا اواسط قرن چهاردهم ق. ادامه پیدا کرد. چاپ سنگی در مقایسه با چاپ سربی مزایای بسیاری در برداشت. اولا، ابزارش ساده، در دسترس، ارزان‌بها و کارکردن با آن بسیار آسان بود. ثانیا، این نوع چاپ امکان تداوم اسلوب ساخت نسخه‌های خطی_ بویژه از جنبه تأثیر زیبایی‌شناسانه خوشنویسی_ را فراهم می‌کرد. ثالثا، چاپ‌گرها به زودی متوجه شدند که در سنگی می‌توان نوشته و تذهیب و تصویر را با هم و با یک روش ارائه کرد.