نشانه و دال ساخت هویت بصری صفحه‌بندی و گرافیک

نشر و مطبوعات / فرشید مثقالی

طراحان گرافیک در دنیا، در دو حیطه، بیشترین فعالیت را دارند. در وهله‌ی اول، تبلیغات و اطلاع رسانی در وسیع‌ترین ابعاد خود، و در وهله‌ی دوم، مطبوعات و انتشارات.

نشر و مطبوعات شامل نشریات مختلف، مجلات، روزنامه‌ها، کتاب‌ها، و در طی دو دهه‌ی اخیر سایت‌های اینترنتی است. در واقع نشر مجموعه اطلاعاتی ‌به ‌صورت متن و یا تصویر و یا هر دو بوده، که تکثیر می‌شود. نشر برابرواژه‌ی‌ “‌publishing”‌ است که به معنی به اطلاع عموم رساندن و یا به‌صورت عمومی  در آوردن است، مخصوصاً به وسیله‌ی چاپ. نشر و مطبوعات حیطه‌ایست که لزوماً همه‌ی دست‌اندرکاران گرافیک و رشته‌های مربوط با آن با کمک یکدیگر زمینه‌ی تولید و تکثیریک مجله،روزنامه و یا یک کتاب خواندنی و یا دیدنی را به‌وجودمی‌آورند.

دست‌اندرکاران این محوطه‌ی عظیم عبارتند از مدیران هنری، طراحان گرافیک، اجرا‌کاران، تایپوگرافان، عکاسان و تصویرگران که همکاری تنگاتنگ آنهاست که تولیدات حوزه‌ی مطبوعات و انتشارات را مقدور می‌سازد. در واقع این تنها بخشی از محوطه‌ی گرافیک است که بدون همکاری عوامل ذکر شده (به جز موارد استثنائی) نمی‌توان کاری از پیش برد.

یک نشریه‌ی حرفه‌ای نمی‌تواند مدیر هنری نداشته باشد. نمی‌تواند از امکانات تایپ و تایپوگرافی صرف‌نظر کند، نمی‌تواند از عکاسان استفاده نکند و نمی‌تواند از همکاری تصویرسازان چشم بپوشد.

نشریات به معنی واقعی همکاری گروهی را می‌طلبد. همکاری برای هدفی معین و مشخص که ماورای امیال شخصی دست‌اندرکاران است. درست مثل یک “پازل” که تکه‌های مختلف در کنار هم تصویر بزرگ‌تری را می‌سازند و برای تکمیل پازل هرتکه به اندازه‌ی دیگری اهمیت دارد. البته ساختاری هرم‌گونه برای اداره‌ی یک نشریه لازم است، ولی حتی کسانی که در منطقه‌ی نوک هرم‌اند نیز به هدف ارتباط با مخاطب بیش از امیال شخصی ارزش می‌گذارند.

از طرفی نقطه‌ی مرکزی این حیطه بر مبنای ” ارتباط” گذاشته شده. ارتباط با مخاطب حرف اول را می‌زند و همه‌ی اجزاء در خدمت ارتباطند. یک روزنامه در صفحه‌ی اول تمام سعی خود را به‌کار می‌برد که خوانندگان احتمالی را به خود جذب کند. یعنی حداکثر ارتباط. در مجلات اختصاصی مثل مجلات مخصوص زن‌ها و یا کامپیوتر و یا معماری، هریک بنا به نیازهای مخاطبین، مطالب و تصاویر را برای آنها جذاب تنظیم می‌کنند. در اغلب مجله‌های معتبر دنیا مدت‌ها روی جلد هر شماره کار می‌کنند.  به این معنی که چگونه یک محتوا و معنی را بتوانند در ساده‌ترین و رساترین فرم برای ارتباط با مشتری احتمالی تنظیم و طراحی کنند.

اگر مجله‌ای ساده تنظیم شده و یا نشریه‌ی دیگر بسیار مهیج طراحی شود، نه از روی سلیقه‌ی دبیر و مدیر هنری، بلکه حساسیت‌ها و سلیقه‌های مخاطبین مجله است که به دقت بررسی شده‌ومسیر طراحی و تنظیم مجله را برای آنها روشن و معین می‌کند.

با به‌وجود آمدن وب، نشر الکترونیک بیش از اندازه به کاربردی بودن برای ارتباط ساده‌تر با مخاطب سوق داده شده.‌در وب‌سایت‌ها حداقل سلیقه و حداکثر وضوح اطلاعات مطرح است. اگر سلیقه‌های خاصی در بعضی از محدود سایت‌ها اعمال می‌شود، آن نیز بنا به ضرورت مخاطبین خاص آن سایت است.

نشر و مطبوعات محوطه‌ای هستند که مخاطبین آنها، محتوا و شکل آن‌را تعین می‌کنند.

نشر و مطبوعات محوطه‌های اعمال ظرایف و سلیقه‌های پنهانند. ظرایفی که ممکن است در برخورد اول واضح نباشند، ولی برای کمک به القای معنی در سطح زیرین با کار زیاد، مستترند. اگر پوستر محوطه‌ایست که طراح امکان حضور در نمای اول کار را به عنوان خالق اثر دارد، در نشر و مطبوعات خلاقیت طراح با وجود تأثیر و لزوم حضور او، بسیار پنهان و ناپیداست. طراح با انتخاب اندازه‌ی صفحه، نوع حروف، اندازه‌ی حروف، نوع و اندازه‌ی تیترها، اندازه‌ی گریدها، میزان نسبت تصاویر به متن، نوع عکس‌ها، کراپ‌کردن عکس‌ها، انتخاب تصویرساز و نوع تصویرسازی، به‌طور ناپیدا در شخصیت دادن نشریه و مناسبت همه‌ی اجزا با متن‌ها و معانی موجود در آن، حضور دارد. حضوری قاطع و غیر قابل گذشت.

نشر و مطبوعات محوطه‌ی اصلی تایپوگرافی است. تایپ و تایپوگرافی در ارتباط با نشریات و چاپ مطالب به‌وجود آمد و رشد پیدا کرد. در این حیطه است که تایپوگرافی به معنی کلاسیک آن مطرح بوده، و توان تایپوگرافر در تشخص دادن و وضوح و القای معنی، به خوبی جولان می‌کند. تمام ملزومات اصلی و بنیادی تایپوگرافی در حیطه‌ی نشر پیدا شده است. در دنیای گرافیک غرب وقتی ما از تایپوگرافی حرف می‌زنیم، اولین تصویری که در ذهن مخاطب ظاهر می‌شود، نشر و مطبوعات است. اینجاست که ما فقدان تعریف کلاسیک تایپوگرافی که مصداق آن نشر و مطبوعات است را در مدارس گرافیکمان احساس می‌کنیم.

در ایران به دلیل فقر دانش و اطلاعات و مدوّن نبودن شناختی اصولی از تایپوگرافی، به ندرت نشریه‌ای که به درستی‌دیزاین شده باشدرا می‌توان یافت. به محض اینکه سمَتی به اسم طراح و یا اخیراً مدیرهنری در نشریه‌ای تعریف می‌شود، شخصی که مسئولیت مدیر‌هنری را به عهده می‌گیرد، تصور می‌کند تا آنجا که ممکن است باید دست به آرتیست‌بازی‌های بدون محتوا و فرمالیستی بزند. مدیریت هنری یک نشریه مانند رهبری ارکستر، اداره و هماهنگی همه‌ی نوازنده‌ها برای بهترین اجرای قطعه است. قطعه‌ای که از قبل تعریف شده!

البته یکی از ابزارهای اصلی نشریات فونت‌های مناسب برای متن و تیترها و سوتیترهاست‌که در مجموعه فونت‌های فارسی و عربی بسیار فقیر و ناچیز است. نبودن فونت درست برای مقصودی معین و عدم تنوع فونت‌ها برای شخصیت‌دادن به نشریات مختلف، دست و پای طراحان گرافیک را بسته است. مدارس می‌توانند نقشی بنیادی در زمینه‌سازی دانش درباره‌ی تایپ و در نتیجه اعمال آنها در نشریات باشند. در درسی به نام تایپوگرافی حداکثر در مدارس بیشتر به طراحی فونت‌ها می‌پردازند تا استفاده از فونت‌ها.

به هرحال مطرح کردن نشر و مطبوعات و بنیادهای آنها در ارتباط با طراحی گرافیک یکی از وظایف اصلی ما در این دوره است.

پیشنهاد مطالعه: مقاله‌ی «دردسرهای نشر» گفت‌وگوی استیون هلر با جان گال مدیر هنری کتاب‌های وینتیج

سبد خرید ۰ محصول