اصول طراحی حروف
تایپوگرافی همزمان به لحاظ تصویری به دو بخش تقسیم میگردد.
۱ـ بهلحاظ کلی ترکیببندی تمام حروف در کنار هم چشم را به مجموعهای از یک سطح خاکستری راهنمایی میکند که عناصر تشکیلدهندهی این سطح مجموعهای است از خطوط عمودی، افقی، مورب و نیمدایره و بیضی و نیز مجموعهای از خطوط غیرهندسی در حروف فارسی ـ عربی و فضاهای بین حروف، کلمات، جملهها و پاراگرافها که نقش اصلی در ایجاد این محیط خاکستری در یک مجموعه حروف و یا بهعبارتی در یک صفحهی حروفچینیشده را ایفا میکند. توجه به ترکیب حروفی که بهعنوان کلمه در کنار هم چیده شدهاند این آگاهی را میدهد که چگونه برای ایجاد محیط خاکستری خاص و مطلوب چه نوع حروف از لحاظ ضخامت، اندازه، شکل، نوع طراحی و مقدار فضای بین آنها انتخاب کنیم. در حروف لاتین و یا در حروف فارسی ـ عربی حروفی هستند که ذات آنها بهگونهای طراحی شده که فضاهای درون حروف و کنار هم قراردادن آنها خود به خود مجموعهای از محیط خاکستری تیرهای بهوجود میآورد. مشکل اساسی برای رسیدن به یک محیط خاکستری یکدست اینست که مجموعهی ترکیبی بعضی از حروف کنار هم محیطی متراکم و یا محیطی خلوت ایجاد مینمایند و این باعث میشود که ترکیب فضای مثبت و منفی در کنار هم محیط خاکستری یکدست و مطلوبی بهوجود نیاورد. برای اصلاح این مسئله با تغییر فواصل در حروف لاتین و در حروف فارسی یا تغییر فواصل و اتصالات میتوان مشکل را برطرف کرد.
برای مثال در لاتین حروف Y L A T V و در فارسی د ج ر ا و ک ک ی ر ح ؛ در مقابل آن در لاتین N M I B R و در فارسی ا. لا. ه. ا. ط. لا. فهم. فها و نظایر آنها در این ترکیبات فضاسازی و یا SPACING میبایست اعمال شود.
جهت نتیجهی مطلوب و ایجاد یک محیط خاکستری یکدست بهعنوان متن میبایست تغییرات مذکور را در جزئیات بخصوص زمانی که حروف طراحی میشود موردتوجه قرارداد.
۲ـ به لحاظ بصریخواننده به جزئیات و ارتباط فرمی حروف بهطور مستقل و واکنش فرمها به یکدیگر در حروف الفبا دقت میکند و همین مسئله باعث ایجاد درک و آوای حروف میگردد. دراینجابهطورمجزاحروف لاتین وفارسی موردتحلیل قرارگرفته است. در حروف لاتین، حروف به چهارگروه طبقه بندی میگردند: دستهی اول حروفی هستند که اساس آنها بر محور افقی ـ عمودی است E F H I J L T ـ دستهی دوم حروفی هستند که فرم آنها بر محور خط مورب میباشند A K M N V W X Y Z ـ دستهی سوم حروفی هستند که اساس فرم آنها بر محور نیم دایره میباشند. C D S P U Q ـ حروفی هستند که اساس فرم آنها از ترکیب سه محور ایجاد گردیدهاند B G R.
در یک طراحی تایپوگرافی صحیح سعی بر این است که طراح با ترکیببندی و نظام یکنواخت محورهای یادشده ، انتخاب صحیح فونت و طراحی مناسب، محیط چشم نوازی را برای بیننده بیافریند. در حروف فارسی همانگونه که در شروع مبحث ذکر گردید حروفی که قابلیت تکثیر ، همسانیدارند و یا بهعبارت دیگر میتوان آنهارا سیستماتیک کرد حروف نسخ «شیوه ایرانی» است و ما نگاهمان و بستر بحثمان را بر این حروف استوار میکنیم.
پیشنهاد مطالعه: مقالهی «بررسیِ قابلیتِ تشخیص و خوانایی در حروف متن فارسی» به قلم مرجان زاهدی