نشست نخست زنان شاهنامه برای هنرمندان پروژه یافته؛ «جریره»

دکتر امیرحسین ماحوزی

جریره شخصیت بسیار جالب و عجیبی دارد. او نخستین زن سیاوش و دختر پیران است. جریره از سیاوش پسری به نام فرود دارد. مدت کوتاهی با سیاوش زندگی می کند و سپس سیاوش با فرنگیس ازدواج می کند. از جریره چیزی نمی شنویم تا به داستان فرود میرسیم. در داستان فرود،کیخسرو پادشاه ایران شده. لشکر ایران به فرماندهی طوس روانه توران زمین است. کیخسرو به طوس گفته بود، فرود برادر من است ولی از ایرانیان کسی را به نام نمیشناسد. زمانی که لشکر ایران به نزدیکی دژ فرود می رسد، فرود پهلوی مادر می رود و از او چاره کار را می پرسد؟ از او می پرسد که لشکر ایران آمده؛ آیا لازم است که با آنها مبارزه کنیم؟ در اینجای داستان جریره باید بین همسری که به نوعی رهایش کرده و با دختر افراسیاب ازدواج کرده؛ و پدرش و مملکتی که مال اوست، یکی را انتخاب کند. گویا مدت کمی که با سیاوش بوده، در او اثر کرده و پیمان وفاداری او با سیاوش هنوز برایش پابرجاست. جریره در پاسخ به فرزند
می گوید:
جریره بدو گفت که ای رزمساز

بدین روز هرگز مبادت نیاز!

بدایران برادرت شاه نوست

جهاندار و بیدار کیخسروست

تو را نیک داند به نام و گهر

ز همخون و از مهره‌ی یک پدر
جریره میتوانست پسرش را تحریک کند که تو برادر بزرگتری. تو باید شاه ایران بشوی، نه کیخسرو. اما او میگوید: برادر تو آنجاست و همخون توست. جریزه در جایی به ازدواجش با سیاوش اشاره می کند:
بدو داد پیران مرا از نخست

وُ گرنی ز ترکان همی زن نجُست
این گفته بسیار زنانه و زیباست. جریره میگوید: اول من با سیاوش ازدواج کردم وگرنه حاضر نبود با هیچ زن تورانی ازدواج کند. ادعای سیاوش هم ابتدا این بود که من از ایران زن میگیرم. جریره سپس به فرود می گوید:

تو را پیش باید به کین تاختن

کمر بر میان بستن و ساختن
و درباره مرگ سیاوش میگوید:

که زیبد کزین غم بنالد پلنگ

ز دریا خروشان برآید نهنگ
از غم کشته شدن سیاوش دنیا باید بنالد. و به پسر میگوید: برو و کین پدر را بگیر.

ز پیش سپاه برادر برو
تو کین خواه نو باش و او شاه نو!

برای اینکه اختلافی میان دو برادر نیفتد، می گوید: تو برای پدرت بجنگ و او شاه نو است. دست در دست هم بدهید و مبارزه کنید. در اینجا سیمای زنی خردمند، وفادار و مقتدر را می بینیم که مهر برایش مهمترین چیز بود. و این مهر به
سیاوش تعلق داشت. وقتی فرزندش جلوی چشمش به دست سپاهیان ایران کشته می شود، یکی از تأثر برانگیزترین صحنه‌های شاهنامه اتفاق میافتد. جریره شکم اسبها را میدرد تا به دست سپاه ایران نرسد. و در کنار جسد فرزند خودش را می کشد.
دکتر امیرحسین ماحوزی
٢٧ مرداد ١٤٠١
نشست نخست زنان شاهنامه برای هنرمندان پروژه یافته

Folio from a Shahnama (Book of kings) by Firdawsi (d.1020)
تاریخ: ١٤٤٠ میلادی
شیراز، ایران
Collection: Arthur M. Sackler Collection

منبع تصویر: National museum of asian art