تاریخ عکاسی ایران چه فراز و نشیب‌هایی طی کرده است؟ در زمان مشروطه‌خواهی، برای نخستین بار در تاریخ عکاسی ایران، عکاسی قاجاری از دربار و خانه‌های اعیان و اشراف به میان مردم می‌رود. مردم در عکس‌ها مطرح و از وجود و احساس تصویر خود در عکس مطلع می‌شوند. این همان اتفاق بسیار مهمی است که بار دیگر در جریان پیروزی انقلاب و پس از آن در ایران تکرار شد. مردم این بار تصویر خود را در تلویزیون دیدند و حضور و وجودشان را احساس کردند.
در واقع می‌توان گفت فن عکاسی با روشی تازه در ارائه تصویری عینی از جهان، پا به عرصه هنرهای تصویری گذاشت و پس از طی دوران فن‌مدارانه سال‌های نخستین، حرکت‌های ابتدایی در ارائه صورتی هنری از این پدیده نوظهر آغاز شد. این صورت هنری، در آغاز رویکردی معطوف به پیشینه پرفراز و نشیب نقاشی و مجسمه‌سازی داشت و از سایر هنرهای زیبا نیز به گونه‌ای بهره می‌گرفت. بدینسان، عکاسی پس از آغازین سال‌های عمر خود، تلاش کرد تا از پیله فن‌مداری صرف خارج شود و زبانی برای بیان هنری کاربران خود باشد.
گسترش عکاسی در سایر کشورها (به ویژه کشورهای غیر صنعتی) نیز، با نوعی شگفت‌زدگی از تأثیر جادویی تصویر عینی همراه بود. در ایران قرن نوزدهم و دوران قاجار، هنر در لایه‌های پیدا و پنهان زندگی کارکردی تزیینی داشت. از این‌رو عکاسی و تصویر جدید و حیرت‌انگیز حاصل از آن، خلاف عادت نوینی در میان سایر فنون و هنرها بود.
دقت در ثبت و ضبط جزییات، سرعت انجام کار، نداشتن الزام مهارت یدی در طراحی و… ویژگی‌هایی بود که به عکاسی نسبت به سایر هنرهای تصویری، جلوه‌ای برتر می‌داد. در ایران، همچون سایر نقاط جهان، سال‌های آغازین عکاسی، سال‌های شگفت‌زدگی عموم از این پدیده نوظهور قرن و دوران بازنمایی صرف جهان خارج بر صفحه‌های عکاسی بود. مبنای کار نخستین عکاسان اروپایی، توجه به فرم و اصول زیبایی‌شناختی نقاشی بود. اما عکاسان ایرانی از چنین سنت تصویری طبیعت‌گرایانه‌ای که بتوانند آن را مبنای آثارشان قرار دهند، بی‌بهره بودند.
به این ترتیب، می‌توان چنین نتیجه گرفت که نبودن پیشینه تصویری نقاشی واقعگرایانه، آنچنان که در اروپا از سابقه‌ای طولانی برخوردار بود، پیشینه اندک سبک‌های نقاشی واقعگرا در نقاشی ایرانی و به کار نبستن صحیح قواعد پرسپکتیو در نقاشی ایران و نیز عدم تمایل نقاشان ایرانی به عکاسی در سال‌های نخستینِ عکاسی در ایران سبب‌ساز شد تا نخستین عکاسان ایرانی با دیدی ناب و خلاق، بدون پیش الگوهای ذهنی ملهم از تصاویر نقاشی شده به عکسبرداری بپردازند.
عکسهای سال‌های آغازین در ایران، اعم از چهره و منظره، از مشابهت‌سازی‌های نقاشی‌گون، چنانکه در عکسهای همان دوران در اروپا به روشنی دیده می‌شود، برخوردار نیستند و خلوص تصویری در این عکس‌ها بسیار زیاد است و این مربوط به دورانی است که هنوز عکاسان ایرانی، برای حذف پس‌زمینه‌های زاید، با پرده‌های ساده نقاشی شده و نرده‌های تصنعی در عکاسخانه‌های آغازین، و همچنین کادرهای بسته برای عکاسی چهره، همچون همتایان خود در اروپا، تلاش نمی‌کنند و بر این اساس، برخورد عکاس با موضوع، برخورد یک ناظر یا بیننده است، و نه برخوردی گزینشی از سنخ ترکیب‌بندی‌های نقاشانه.
محمدرضا طهماسب‌پور در مقاله‌ای در شماره‌ی ۷۹ با نام «عکاسی خلّاق، در سرآغاز تاریخ عکاسی ایران» با جزئیات دقیقی به سیر تاریخ عکاسی ایران پرداخته است که در کنار سایر مقالات در این زمینه می‌تواند به درک این تاریخ کمک فراوانی کند.
فرم و لیست دیدگاه
۰ دیدگاه
هنوز دیدگاهی وجود ندارد.