عکاسی دیجیتال هنری / Digital Art Photography

عکاسی دیجیتال هم حسی از سهولت، آزادگی و وعده‌ی همگانی شدن هنر و خلق اثر هنری دارد، هم حسی از بحران و طرد و انکار گذشته. این امر در جوامعی همچون جامعه‌ی ما شدت و حدت بیشتری دارد. چون هیچ چیزی واجد تاریخ نیست و به هیچ فرم و سنت پایداری منتهی نمی‌شود. بنابراین در فضای هردم نوشونده‌ی تکنولوژی، هر دم باید نسبت به کاری که قبلاً می‌کردیم و یا حتی هم‌اکنون انجامش می‌دهیم، نگران و بی‌میل و بدبین باشیم. گویی پیشاپیش کار ما بیهوده، متعلق به گذشته، و ابطال‌پذیر است. اما به هرحال سهولت و وفور امکانات خلق اثر، فضا را برای برملا شدن آثار و افراد بی‌مایه می‌گشاید.
بعد از رواج‌یافتن انواع دوربین‌ها و امکانات عکاسی دیجیتال، و توسعه‌ی بسیار سریع آن، نگرانی‌ها و یا سؤالات فراگیری در میان عکاسان سنتی در مورد آینده‌ی عکاسی و اتفاق‌هایی که بر اثر سهولت کار و این‌که همه می‌توانند به نوعی عکاس باشند پدید آمد. این نگرانی در مورد بی‌مصرف‌شدن مهارت‌های پیشین و هم در مورد معیار‌های عکس در زمان ما بود. اتفاقی که در گذشته هم موارد و سوابقی داشته است. اما فعلاً سرعت رکورد تغییرات است که موضوع را برجسته می‌کند و تازگی دارد. تحولات نو و یا حضور افراد آماتور ویا غیرمطلع در عکاسی امر تازه‌ای نیست.
به‌هر‌حال، ورود تکنولوژی به عکاسی یکی از نقاط مهم در تاریخ آن برشمرده می‌شود. طرفداران عکاسی دیجیتال، پیشرفت عکاسی را محصول ظهور تکنولوژی می‌دانند و مخالفان با ارجاع به اتاق روشن در تاریخ هنر تأثیرِ مطلق تکنولوژی را انکار می‌کنند. مارتین لستر در مقاله‌ی «مقدمه‌ای بر تصویر عکاسی در فرهنگ دیجیتال»، که در شماره‌ی ۱۷ به چاپ رسیده است، تلاش می‌کند تا زمینه‌های مواجهه با تکنولوژی دیجیتال و اثرات آن بر عکاسی را بررسی کند. تصور بشر نسبت به واقع‌نمایی عکاسی پس از ورود عکاسی دیجیتال دگرگون گردیده‌ است. نویسنده تلاش دارد به این سؤال پاسخ دهد که عکاسی با سهولت چاپ و کنار رفتن چاپ‌های شیمیایی چگونه جایگاه جدید خود را در هنر تثبیت نموده است. عکس‌ها در عصر دیجیتال کاربرد وسیعی دارند، با رسانه‌های دیگر رابطه‌ای بینامتنی دارند و دائم در حال بده‌بستان با سایر رسانه‌ها هستند. پیشنهاد مقاله برای مشخص کردن جایگاه عکاسی در تاریخ هنر در عصر دیجیتال این است که به ژانرهای گوناگون آن همچون مقوله‌هایی کاملاً متمایز اندیشید و در مسیر اندیشه پیرامون عکاسی، آن را به عنوان یک کلِ واحد در نظر نگرفت. تأثیر پساساختارگرایی بر عکاسی نشان می‌دهد عکاسی همگام با تاریخ تفکر دچار تحولاتی گردیده‌ است که لزوماً متأثر از ورود تکنولوژی نیست. عکاسی در دوران جدید که وابسته به واقعیت مجازی و یا نرم‌افزارهای کامپیوتری است با ساز و کار دیگری در ارتباط است که این مقاله در صدد توضیح آن برمی‌آید.
قلم‌فرسایی پیرامون تکنولوژی تصویری نو، به شیوه‌ای غیرقابل دفاع، کوشیده است با طرح تقابل‌های دوتاییِ کاذب بین این تکنولوژی و رسانه‌های عدسی محور”(lens based)” آن را به اثبات برساند. گویی یک‌شبه تصویر عکاسی و دیگر رسانه‌های دیداری آنالوگ (فیلم، تلویزیون، ویدئو) بدل به تصویرهای رئالیستی از دید عده‌ای خرفت منفعل شده‌اند؛ آینه‌های ساده‌ای که دربرابر واقعیت‌های پیش‌پاافتاده که با نگاهی منفعل به آن‌ها زُل زده‌ایم قرار می‌گیرند.
اما بادی بدانیم عصر دیجیتال تنها به دوربین‌های دیجیتال خلاصه نشدند. سال‌هاست که دیگر عکاسی با موبایل تقریباً به نوعی از عکاسی تبدیل شده است که اتفاقاً عکاسان مستند یا خبری از آن به عنوان وسیله‌ای مهم یاد می‌کنند. اما این تمام ماجرا نیست! حال صحبت از پژوهش‌هایی‌ست که درباره‌ی اسکن اطلاعات شبکیه‌ی چشم انجام می‌شود و صحبت از “تحقیقات پیشرفته‌تر” می‌کند که هدف‌شان تحریک مستقیم اعصاب بینایی به عنوان وسیله‌ای است برای دسترسی به سخت‌افزار انعطاف‌ناپذیری که کار کردن با آن‌ها دشوار است. به این ترتیب در سه جمله از دوربین ویدئویی آشنا به دنیایی گیبسونی جراحی پسازیست شناختی و جراحی عصب مصنوعی گذر می‌کنیم.
یکی از مفسرین، پدیده‌ای را که خودش با عنوان رویکرد “تکنو ـ فتیشیستم” به تکنولوژی‌هایی تصویری نو از آن یاد می‌کند، تعریف کرده است. او این رویکرد را ستایشگرانه، آمیخته به مداحی، و مملو از یک جور “احساس قدر قدرت” در زمینه‌ی گشایش “امکانات بی‌پایان” می‌داند. او در جای دیگری این تکه را از مقاله‌ای به نام “از امروز، عکاسی مرده است” نقل می‌کند: «عکاسان از فشار همیشگی رها خواهند شد. از این فشار که گویی بنا به تعریف، عکاسی باید واقعیت چیزها را ثبت کند، چیزهایی را که واقعاً روی می‌دهند… با رها شدن از این قید که صرفاً ثبت‌کنندگان واقعیت باشیم، خلاقیت ما سرانجام خود را آزاد می‌یابد.» او براساس این نوشته چنین استدلال می‌کند که به این ترتیب ادعای “برتری آینده‌ی مابعد عکاسی خود را از راه قرار دادن آن در برابر گذشته‌ای که گویا پست، منسوخ و عکاسانه است، به کرسی می‌نشاند.”
اگر نگاه دقیق‌تری به آثار برگزیده‌ی تاریخ عکاسی بیاندازیم، خواهیم دید چیزی که مدعیان می‌گویند عکاسی دیجیتال در اختیار ما می‌گذارد، چیزی است که پیشاپیش به دست آمده است.