یازده اشتباه رایج درباره‌ی هنر اسلامی/ الیور لیامن / محمدرضا یگانه‌دوست

الیور لیامن(Oliver Leaman)، که بنا بر نظریاتش در زمینه شرق شناسی و زیبایی شناسی اسلامی در زمره نظریه پردازانِ پسامدرن دسته بندی می شود. در مقاله پیش رو به بررسی یازده اشتباهِ رایج درباره هنر اسلامی می پردازد. ترجمه مقاله کاری است از محمد رضا یگانه دوست. در خصوصِ تعریفِ هنر اسلامی، اکثر محققان شناختِ خودِ اسلام را اولین قدم دانسته اند. اما آیا اساسأ می توان جوهری واحد برای اسلام در نظر گرفت؟

الگ گرابر، از نویسندگانِ پیشکسوت در هنر اسلامی، معتقد است که اشتباه اساسیِ اغلبِ شرق شناسان تعمیم دهیِ آنهاست، حال آنکه هر فرآورده فرهنگی و هنری باید صرفأ در زمینه تاریخی و خاصِ خود فهمیده شود. ولی آیا دست یابی به اندیشه خالقِ اثر و فرآیندِ ذهنیِ او میسر است؟ بسیاری از نویسندگانِ سرشناسِ هنر اسلامی چون حسین نصر معتقدند که هنر اسلامی واقعیتِ عینی را تحریف می کند و عارفانه است، زیرا به ناپایداری و عدم صحتِ عالمِ مشهود قائل است.

الیور لیامن: آیا نوعی استنباطِ اسلامی از طرح در میانِ همه مسلمانان وجود دارد؟ به لحاظ زیبایی شناختی سوال این نیست که در ذهن هنرمند چه می گذرد. بلکه این است که تا چه حد شناختِ ذهنیات و ویژگی های روانشناختی و اعتقادیِ هنرمند در ارزیابی و اثرش حائز اهمیت است.

پژوهشگرانی چون کیث کریچلو (Keith Critchlow) معتقدند که هنر اسلامی هنری است متفاوت که در پسِ هر نقشی معانی بسیاری نهفته است. آنها بر این باورند که تنها متخصصین هستند که می توانند بگویند ماهیتِ یک امر هنری چیست. و افرادِ عادی فقط می توانند از آن هنر لذت ببرند.

آیا هنر اسلامی اساسأ مذهبی است یا برای کسی که در هر جا به دنبالِ معنایی خاص می گردد. معنا در همه جا وجود خواهد داشت، حتی اگر در واقع کاملا نامرتبط باشد؟

از آنجایی که نوعی ضدیت با نقاشیِ پیکره در اسلام وجود دارد. چطور می توان وجود خیلی از نقاشی ها و پیکره های حکام و خلفا را توجیه کرد؟

کشفِ هنر اسلامی بخشی از تلاشِ جنبشِ شرق شناسی بود که از قرن نوزدهم تلاش داشته است اسلام را به مثابه «امری دیگر» تعریف نماید.

ریچارد اتینگهاوزن تحقیقات بسیاری در رابطه با انواعِ هنر اسلامی از جمله نقاشی و خوشنویسی انجام داده است. دراین مورد به تفصیل در مقاله خواهیم خواند.

برای دریافت مقاله روی گزینه‌ی خرید کلیک کنید. 

برای دیدن تمام مقالات محمدرضا یگانه‌دوست اینجا را کلیک کنید.

بخشی از مقاله :

اولیور لیامن، استاد فلسفه دانشگاه کنتاکی، در این کتاب به نقد پیش فرض‌های رایج درباره زیبایی‌شناسی هنر اسلامی پرداخته است. به عقیده وی زیبایی شناسی اسلامی تفاوتی با سایر نظام‌های زیبایی شناختی ندارد. باید به آن نیز همچون سایر سبک‌های هنری نگریست. او مدعی است، مجزا کردن زیبایی‌شناسی هنر اسلامی، به مثابه شیوه‌ای متفاوت و خاص، تحت تأثیر شرق‌شناسی صورت پذیرفته. همچون خود شرق‌شناسی بر باورهای اشتباه غربی‌ها درباره تمدن شرق استوار است. به زعم او در مواجهه با یک اثر هنری، داشتن اطلاعات جانبی از زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و فلسفی ِآن ضرورتی ندارد. از این لحاظ می‌توان او را در زمره نظریه پردازان پسامدرن دسته‌بندی کرد.