برای عموم کتابخوان‌ها و اهالی فرهنگ، نام «م. فرزانه» با کتاب مشهور او آشنایی با صادق هدایت گره خورده است؛ اما شکی نیست که نمایش پنج فیلم مستند او در سایت هاشور به همراه «ویژه‌نامه‌ی مصطفی فرزانه» که در این سایت به همت رضا حائری تهیه و منتشر شده است، این تصور را اصلاح می‌کند و تصویری گسترده‌تر از روشنفکری مهجور و کارنامه‌ی متنوع کاری او ارائه می‌دهد. فرزانه اولین کارگردان ایرانی است که در سه جشنواره‌ی ونیز، کن و لوکارنو حضور داشته و فیلم زن و حیوان (۱۳۴۱) -که به گفته‌ى خودش بر اساس ایده‌ی آندره مالرو درباره‌ی هنر ایران آن را ساخته بود، جایزه‌ی بهترین فیلم کوتاه هنری را گرفت.

نکته‌ى چشمگیر در کارنامه‌ی سینمایی او، به ویژه تا آنجا که به تاریخ هنر ایران و سنت تصویری ما مرتبط است، روایت خاص او در فیلم مینیاتورهای ایرانی است که در سال ۱۳۳۷ ساخته شده و در آن رشته ی پیوندی بین سنت نگارگری ایرانی در پیش و پس از اسلام ترسیم شده است. تلاشی که در فیلم زن و حیوان نیز به نوعی دیگر صورت می‌گیرد و نریشن فیلم بر مبنای آثار و موتیف‌های به جامانده از هنر باستانی ایران، مضمونی بنیادین را در توصیف هنر این دوران معرفی می‌کند ویژه‌نامه موفق شده است نوری بر فعالیت‌های فرزانه بتاباند.

مقدمه‌ی آن شرح آشنایی رضا حائری با فرزانه و فیلم‌های مستند اوست. در متن گفت‌وگو، فرزانه کارنامه‌ی کاری‌اش را از سال‌های جوانی در فرانسه تا بازگشت به ایران و مهاجرت دوباره‌اش مرور می‌کند. سعید عقیقی در مقاله‌ی «پیچ وخم فرزانگی، زندگی و آثار فرزانه را در بافت حیات روشنفکری دهه‌ی ۴۰ بررسی می‌کند محمدرضا اصلانی، که در کلاس‌های آموزش سینمای وزارت فرهنگ و هنر، پای تدریس فرزانه نشسته است، خاطرات و دریافته‌هایش را نوشته، محمد تهامی‌نژاد قلمی بر توصیف مینیاتورهای ایرانی زده و متن آخر ویژه‌نامه نیز درنگی است بر مستند جزیره‌ی خارک نوشته ی همایون امامی، ما از این بین، با اطلاع و هماهنگی سایت هاشور، گفت‌وگوی رضا حائری با مصطفی فرزانه، و مقاله‌ی سعید عقیقی را چاپ و بازنشر کرده‌ایم.

برای دریافت مقاله روی گزینه‌ی خرید کلیک کنید.