شماره 51
پنجره‌ی همسایه: کیوریتور به مثابه‌ی مؤلف / با بررسی مورد دو سالانه ویتنی 2014
ایده پرداختن به دوسالانه ویتنی و کار کیوریترهای آن در این‌جا، از قلب نقدی برخاست که به مجله «حرفه: هنرمند» داشتم. نشریه‌ای که به‌گمانم بیش‌ترین توانش را برای پرداختن به موضوع‌هایی مانند این از خود نشان می‌دهد، اما کمتر چنین می‌کند. متأسفانه «حرفه: هنرمند» نسبت به دگرگونی‌های امروز جهان هنر، تا اندازه ای بی‌تفاوت، ضعیف، یا کُند بوده است. یک مجله، یک مجله است و شرط کار مطبوعاتی حساسیت نشان‌دادن نسبت به زمان است و آن‌چه در آن رخ می‌دهد. این به‌خودی‌خود به‌معنی پیروی از «گفتار تجددخواهی» سطحی نیست؛ آگاه بودن و آگاهی دادن است.
هم‌زمان، البته فاصله‌گرفتن مجله از جریان بدنه اصلی هنر معاصر ایران اسباب ستایش است. اما پذیرش بخش‌های سفارشیِ «حرفه:گالری‌دار» و «حرفه:مجموعه‌دار» را باید مایه نگرانی و تأسف بدانیم. این بخش‌ها از الفبای کار مطبوعاتی و انتقادی حرفه‌ای دورند.
در چارچوب همین گفت‌وگوهای انتقادی بود که فعال‌شدن دوباره یکی از ابزارهای موجود در مجله، یعنی «پنجره همسایه» برای توصیف و تحلیل رویدادهای مهم صحنه هنر امروز جهان، طرح شد. مجموعه متن‌هایی که درباره نقش کیوریتر در دوسالانه ویتنی امسال پیش رو دارید، فرآورده این انگیزه و نگاه است. انگیزه و نگاهی که پشتیبان من و همکارهای خوبم در پنج سال گذشته در وب‌سایت خبری‌مان بوده است و اکنون فرصتی شده است تا در این‌جا بازتاب بیابد. تردید نداریم که درک هر پدیده‌ای، اگر قرار نیست به‌شیوه‌ای از تولید به مصرف و توریستی باشد، نیازمند استمرار است.
***
دوسالانه ویتنی که نسخه هفتاد و هفتم آن در بهار 2014 با نمایش کارهایی از 103 هنرمند در سه طبقه ساختمان تاریخی «ویتنی، موزه هنر امریکا» برپاشد، مهم‌ترین نمایشگاه دوره‌ای‌ست که به‌دست یک موزه و در مکانی مشخص برگزار می‌شود. گردانندگان ویتنی تصمیم گرفتند تا طراحی دوسالانه را هم‌زمان به سه کیوریتر، «اَنثنی اِلمز»، «استوارت کُمر»، و «میشل گرَبنر» بسپارند تا هر یک با سهمی برابر و خودپاینده روایت خود را از هنر امروز طرح کند.
با این حال، ما به این دوسالانه بیشتر به چشم یک مصداق یا نمونه نگاه کردیم و تمرکز اصلی خود را بر یکی از پدیده‌هایی هنر امروز جهان گذاشتیم که طبق معمول در ایران نیز بسیار مطرح شده و هم‌زمان بسیار نسبت به آن توریستی و سهل‌انگار برخورد شده است: «کیوریتر». کوشش ما به‌سهم کوچک خود این است که گامی در جهت دقیق‌ترشدن درک جاری از این پدیده مهم اما بدفهمیده‌شده در فضای فکری ایران برداریم. بر این اساس، پرسش اصلی ما، درک چیستی و چگونگی طراحی و کارگردانی یک نمایشگاه است و دوسالانه ویتنی این امکان را فراهم می‌کند تا نمونه‌ای روشن و دقیق برای این واکاوی پیش رو داشته باشیم.
گفتن ندارد که برای دیدن تصویرها و داده‌های بیشتر، وب‌سایت ویتنی (whitney.org) کمک‌کننده است.
علیرضا صحاف‌زاده
