زندگی جمعی هر مردم در یک زمان و مکان معین جلوه‌ها و اشکالی خاص خود دارد که اجزاء متفاوتی را در بر می‌گیرد. همه‌ی عرصه‌های حیات انسانی، اقتصاد، سیاست، مذهب، فلسفه، ادبیات و هنر، اوقات فراغت و زندگی اجتماعی مردم در آفریدن این اشکالِ ویژه مؤثرند و کلیت منسجمی را به وجود می‌آورند که روح یا آگاهی آن جامعه را پدیدار می‌کند. این امر حتی در مورد کشور ما که در طول سده‌ها از شکاف اجتماعی و فرهنگی مابین گروه‌های مردم، یا حکومت و مردم دوپاره و چندپاره شده، نیز صدق می‌کند. بررسی رابطه‌ی میان هنر و اشکال مختلف آگاهی مسیر پیچیده‌ای را در برابر می‌گشاید که برای پیمودن آن باید پرسش‌هایی را چون علائم راهنمایی در برابر خود بگذاریم. ...