Menu
متن حاضر تحت عنوان «قدرت و ضعف هنر مردم‌پسند» به قلم بابک احمدی، به ابعاد مختلف فرهنگ مردمی (فرهنگ عامه‌پسند) می‌پردازد. بابک احمدی ابتدا به تعریف اصطلاح [فرهنگِ مردمی] (Popular Culture) و ابعاد معنایی این اصطلاح و تعریف مورد نظر خود می‌پردازد. سپس ویژگی‌های هنر این گروه از مردم را تحت عنوان «هنر مردم‌پسند» بررسی می‌کند. بابک احمدی در ادامه برای شفافیتِ موضوع، «هنر مردم‌پسند» را در قیاس با «هنر متعالی» قرار داده و به تفاوت‌های این دو می‌پردازد.
در رشته‌ی به نسبت جدید پژوهش‌های فرهنگی، اصطلاح [فرهنگِ مردمی] (Popular Culture) دو معنای متفاوت دارد. معنای نخست تاریخی است. و این نوع فرهنگ را میراث نسل‌های قبل معرفی می‌کند. هرچند ایجاد دگرگونی‌هایی در آن را ممکن می‌داند. معنای دوم، فرهنگ مردمی (فرهنگ عامه‌پسند) را پدیده‌ای زنده، پویا و امروزی معرفی می‌کند. فرهنگ مردمی (فرهنگ عامه‌پسند) در معنای نخست معمولاً پدید آورنده مشخصی ندارد. و به عنوان برساخته تاریخی توده‌های مردم عنصر مهمی در تعیین هویت اقوام یا ملت ها محسوب می‌شود. محصولات مادی آن از بناها و اسناد تاریخی، تا آثار هنری‌ای که بیانگر شیوه‌ای زیست و اندیشگری مردمان گذشته بودند (مثل هنرهای فولکلوریک، نمایش های خیابانی، قصه‌های کودکان، ضرب المثل ها ) همچنان در دسترس ما هستند، و در زندگی‌مان مؤثرند. در این رساله به این معنای تاریخی فرهنگ مردمی کاری ندارم.
بنا به معنای دوم فرهنگ مردمی (که مورد نظر من است) این، فرهنگی معاصر و زاینده است. که درون جوامع مدرن شکل می‌گیرد. و محصولات مادی آن در اکثر موارد ساخته افراد مشخص و معلومی است. این محصولات با این امید که مورد پسند و استقبال مردم عادی قرار گیرند، راهی بازار می‌شوند. تا آنجا که به هنر مربوط می‌شود اصل پاسخ به تقاضا در بازار، یا ضرورت مورد توجه شمار کثیری از مردم قرار گرفتن، در تعریف از "هنر مردم‌پسند" (هنر عامه‌پسند) نکته مرکزی است. ...
نام دادن به شاخه‌ای از تولید هنری به عنوان هنر مردم‌پسند به این معنا نیست که هر کالایی که در این عرصه تولید و عرضه می‌شود ضرورت تقاضای فراوان دارد. و از آن استقبال می شود. لفظ مردم پسند در واقع آرمان با هدف اصلی تولید این محصولات را نشان می‌دهد. در یک کلام هنر مردم‌پسند (هنر عامه‌پسند) هنری است که ارزش مبادله به آن تشخص و اعتبار می‌بخشد.
اهمیت اجتماعی آثار هنری مردم پسند (هنر عامه‌پسند) که توجه به آن را امری ناگزیر می‌کند. در این واقعیت نهفته که این گونه آثار چونان استادی در بیان شیوه‌های راستین زیست هر روزه مردمان، آگاهی‌ها، ناخودآگاهی‌ها، توهم‌ها، آرزوها ، اشتياق‌ها، خواست‌ها، و در یک کلام داشته‌ها و نداشته‌های قوم یا ملتی نمایان می شوند. دلیل این امر هم نکته ساده تعامل و نسبت متقابل این هنر با زندگی اجتماعی است. نمی‌توان انتظار استقبال از اثری را داشت هر گاه این اثر، خواست‌ها و انتظارهای مردمان را برآورده یا دست کم به خوبی بیان نکند. اگر اثر جنبه هنری ضعیفی داشته باشد. قالبی و تکراری باشد (چه در محتوا و موضوع، چه در نحوء پرداخت و در فرم و ساختار معنایش این است که خواستاران آن به جنبه‌ای هنری بی‌اعتنا هستند.
در بررسی آثار هنری مردم پسند (هنر عامه‌پسند) نکته مهمی که معمولاً نادیده می‌ماند این است. که ارزش این آثار در نوآوری‌ها با قدرت هنری آنها نیست. بل در جنبه اسنادیشان نهفته است. هر چند این نکته که کدام ترفندها و شگردها در اثر به کار رفته‌اند که آن را باب میل شمار به نسبت کثیری از مخاطبان کرده‌اند، در پژوهش‌های زیبایی‌شناختی موضوع مهمی است، و باید در نظر گرفته شود.
هنر مردم‌پسند (هنر عامه‌پسند) بخشی از فرهنگ توده‌ای (Mass Culture) است. و این فرهنگ در تقابل است با آنچه به گونه‌ی اغراق آمیز فرهنگ متعالی (High Culture) خوانده می‌شود. فرهنگ مردم‌پسند (فرهنگ عامه‌پسند) گسترده‌ترین نوع تولید فرهنگی در یک جامعه است. اما فرهنگ متعالی (یا "فرهنگ جدی" ، " فرهنگ عمیق" و عناوین ستایش‌آمیز دیگری که در مورد آن به کار می‌روند) ساخته و مقبول اقلیت، یعنی بخش‌هایی خاص و فرهیخته از طبقات به نسبت بالای جامعه است.
"هنر متعالی" معمولا با متون خاصی شناخته می‌شود. متونی چون آثار موسیقی کلاسیک، رمان‌های دشواری از قبیل پولیسس جیمز جویس، نمایش‌های تئاتری‌ای که معناهای پیچیده فلسفی دارند. (مثل آثار سموئل بکت واژن یونسکو)، و فیلم‌هایی که مشهور شده‌اند به فیلم‌های هنری چون سال گذشته در مارین باد آلن رند یا ایثار آندری تارکوفسکی. ارزش و اعتبار آثار هنر متعالی را برخی از نظریه‌پردازان در نوآوری‌های صوری (فرمالیستی) آنها و برخی دیگر در محتوا و پیام عمیق و به اصطلاح فلسفی آنها دانسته‌اند. از نظر مدافعان هنر متعالی پایگاتی وجود دارد که در رأس آن هنر عمیق و در قاعده آن هنر مردم‌پسند جای دارند.
