«پاکباز متجددی است که می‌خواهد از درون سنت آن را به جلو (آینده یا امر جدید) براند. نه قصد تلاش و تخریب سنت را دارد و نه قصد بازگشت به گذشته. و از این جهت او در تله‌ی تجدد ایرانی گرفتار نمی‌شود.» این‌ها برخی از جملات پایانی این نوشتار نسبتاً طولانی درباره‌ی رویین پاکباز است که به مروری اجمالی و در عین حال تحلیلی بر حیات فکری رویین پاکباز و نقش او در مطالعات و آموزش هنر در ایران اختصاص دارد. نگارندگان می‌کوشند از خلال بررسی آثار مکتوب پاکباز اعم از تألیف و ترجمه، و مرور فعالیت‌های عملی او در عرصه‌ی هنر در ایران، مسیری که پاکباز از دهه‌ی 40 تا دهه‌ی 80 پیموده است را دنبال کنند و سیر تحول و تکامل اندیشه‌های او در این مسیر را ترسیم کنند. نمونه‌هایی از فعالیت‌های نظری و عملی پاکباز که در این نوشتار بررسی می‌شود عبارت است از فعالیت او در تالار ایران در دهه‌های 40 و 50 و نقش برجسته‌‌اش در فعالیت‌های به خصوص نظری تالار و گرایش او به ایده‌های چپ در فضای روشنفکری و ملتهب این دو دهه، سردبیری مجله‌های «بررسی» و «فصلی در هنر»، تألیف کتاب‌های «بررسی هنری و اجتماعی امپرسیونیم» (1351)، «در جستجوی زبان نو» (1369)، «نقاشی ایران از دیرباز تا امروز» (1379)، دایره‌المعارف هنر (1378)، «راهنمای مواد و اسلوب‌های طراحی و نقاشی» (1385) و ویراستاری و سرپرستی ترجمه‌ی کتاب «هنر مدرنیسم» ساندرو بُکولا (1387). به گمان نویسندگان مقایسه‌ی دو کتاب «بررسی هنری و اجتماعی امپرسیونیسم» و «در جستجوی زبان نو» که اولی به بررسی زمینه‌های اجتماعی شکل‌گیری جریان هنر مدرنیسم می‌پردازد و دومی در پی نشان دادن روند شکل‌گیری زبان نقاشی نوین در متن تحولات فرهنگی-اجتماعی عصر جدید است، نشان‌گر تجربیات پاکباز در این دو دهه است و می‌تواند روشنگر ابعادی از سیر تحول مسیری که او پیموده است باشد. نگارندگان همچنین در جای جای متن برای نشان دادن مراحل اصلی سیر اندیشه پاکباز از نقل قول‌های پراکنده‌ای از نوشتارهای او سود می‌جویند.