45
بازنمود وطن در ورقه‌های کوچک پستی / مهرداد اسکویی
کارت‌پستالی حقارت‌بار، با ته‌مایه‌ای قهوه‌ای رنگ از هم‌وطنان بلوچم، کنار یک چپر بیابانی در گوشه‌ای از وطنم...
این تصویر تمام آن چیزی بود که از ایران، مابین سیصدوشصت پنج کارت‌پستال از دیگر کشورهای جهان در کتابی تاریخی ـ توصیفی در اروپا به چاپ رسیده بود . پس از دیدن تصویر نخستین چیزی که به ذهنم خطور کرد این بود: آیا تمام ایران این است؟آیا این تمام چیزی است که از ایران یک‌صد سال پیش در کارت‌پستال‌های تصویری به ما رسیده و آیا ایرانی این‌گونه می‌بایست به گوشه گوشه جهان ارسال می‌شد؟
این سؤال‌ها آرام و قرار ذهنم را گرفت. انگار می‌بایست ایران همانی باشد که می‌خواستند باشد. نه این که این‌گونه نبود؛ اما تمامش این نبود. این شدکه کنجکاوی پیرامون تماشای بازنمود ایران و حتی خاورمیانه در تاریخ‌تصویری، هزاران کارت‌پستال را از جای جای جهان به خانه‌ام ایران آورد. مردم، شهرها، ساختمان‌ها،شاهان و رجال، مناظر طبیعی، آئین‌ها، جشن‌ها و سوگواری‌ها و...
همگی پیش رویم آمدند. رنگارنگ، دلنشین، تأثیرگذار. بسیار دور از آن‌چیزی که تک کارت‌پستال آن کتاب نشانم داده بود.اما جمع‌آوریِ تنها، هدفم نبود و این تنها، دغدغه من نبود. پژوهش‌گرانی جوان گرد آمدند تا بازخوانی تازه‌ای داشته باشیم بر این کارت‌های کوچک تاریخی. نگاه شرقی به شرقی. به تهران،گیلان،تبریز، مشروطه، خلیج فارس ومردم ایران... اما مجموعه پیش‌رو همچون مقدمه‌ای برای نخستین بار مختصری از تاریخ کارت‌پستال‌ها در ایران و جهان را روایت می‌کند. نخستین فردی که بیست و سه سال پیش، اولین مجموعه کارت‌پستال‌های ایرانی را در قالب کتابی گردآورده، به گفت وگویی دعوت می‌شود.برای اولین باراسنادی را پیرامون نخستین کارت‌پستال‌های تصویری ایران به نمایش گذاشته و به عنوان نمونه ویژه تحلیلِ محتوا،پژوهشی تطبیقی از بازنمایی خشونت در یک کارت‌پستال متفاوت تاریخ ایران راعرضه می‌کند. در این میان، همچون استراحت‌گاه‌هایی کوتاه، قطعه نوشتارهایی خاص و شخصی به مجموعه افزوده شدتا کارکرد اصلی کارت‌پستال، یعنی رساندن پیامی پیوسته با یک تصویر از یادمان نرود. امید که این خلاصه،پله نخست برای مکتوب کردن بخشی از این تاریخ تصویری باشد.
مهرداد اسکویی
