مقدمه: فکر تاریخی

«رستم در زبان سغدی»، «جامبازیان استاد بالت»، «فهرست پادشاهان هخامنشی به روایت بیرونی و تاریخ سریانی ابن‌عبری»، «آستروفسکی: درام‌نویس مشهور روسیه»، «زبان‌های ایرانی الموت و رودبار الموت و کوهپایه»، دانشنامه‌ی ایرانیکا، «ژرژ سورا و شیوه‌ی امپرسیونیسم نو»، «شعر نادرپور»، نقاشی نوین (از امپرسیونیسم تا پاپ آرت)، دستورِگویش‌های تاتی جنوبی، بنگاهِ ترجمه و نشر آثار. اگر عناوینی چنین متنوع را در سیاهه‌ی آثار کسی ببینیم معقول است شک کنیم و مدعی را متفنن و پراکنده‌کار بدانیم. این تنها بخش کوچکی است از فهرست بلند کارها و کتاب‌های احسان یارشاطر (۱۲۹۹-۱۳۹۷). اما یارشاطر متفنن نبود و کارش را جدی می‌گرفت. پرسشی که پیش‌می‌آید این است که چگونه توانسته چنین متنوع کار کند بی‌آنکه متفنن باشد. در این مقاله می‌کوشم تا پاسخ این پرسش را بیابم.