قطره قطره جمع گردد

«در حقیقت این باران دانه‌ای یک اشرفی می‌ارزد»: این جمله‌ی ناصرالدین‌شاه قاجار است وقتی صبح یکی از آخرین روزهای تابستان بیدار شد و دید باران خوبی می‌آید. شاه یا دهقان فرقی ندارد، باید در اینجا آب را با مقیاس بست و فنجان سنجید، همچون زرگری که موضوع کارش آنقدر ارزشمند است که اندازه‌ها را با مثقال می‌سنجد، نه من. با این سنجه‌های کوچک است که در اینجا قطرات آب را هم در شمار می‌آورند.
کاریز خود محصولِ در حساب آوردن قطرات است. قطراتی که می‌پیوندند و نهری می‌سازند. نهری که نزد اهل کاشان شأن دریایی یافته. بنا به افسانه «قاسان (شهر کاشان) دریا بوده و آن را «کاس‌رود» می‌خواندند. بیوراسب زمین قاسان را برگرداند و ظاهر آن را باطن کرد. از همینرو در کاشان رودخانه‌ای نیست ولی کاریزهای آن ناحیه بسیار و آب آنها بیشتر از نواحی دیگر است». این دریایی است جمع آمده از قطرات. مَثل «قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود» نمی‌تواند پرورده‌ی ذهن کسانی باشد که دریایی در کنار داشته‌اند. در ناصیه‌ی بحر، جمع آمدنش از قطرات خوانده نمی‌شود. این مثل تنها ممکن است به ذهن کسانی خطور کرده باشد که تجمیع آب بر اثر تراوش قطرات از دیواره‌های کوره‌ی قنات را دیده‌اند.