فیلم مستند «سیب‌ها، گلابی‌ها و رنگ؛ چگونه یک طبیعت بیجان بکشیم»

ملاحظه‌ای انتقادی درباره‌ی فیلم «سیب‌ها، گلابی‌ها و رنگ»/ علیرضا احمدی ساعی

«سیب‌ها، گلابی‌ها و رنگ» فیلم درخشانی است، روایت پرنغزی از تاریخ ژانر طبیعت بیجان. اما پایان غم‌انگیزی دارد. چه اتفاقی افتاده که ماجرای دیوارنگاره‌های پمپئی و کاراواجو و شاردن و سزان به هنرمندانی (Ori Gersht و  Mat Collishaw) ختم می‌شود که تصویرشان این چنین عقیم است؟ یکی، نقاشی‌های گذشته را به حرکت در می‌آورد و دیگری در چیدمانِ آن‌ها همبرگر و کوکاکولا می‌گذارد. این دو، حکایت بسیاری از هنرمندان امروز دنیا هستند که از تولید هرگونه تصویری ناتوان‌اند و تنها به تصاویر گذشتگان ناخنک می‌زنند. هر تصویری از گفت‌وگو با پیشینه‌اش ساخته می‌شود اما اینجا از گفت‌وگو خبری نیست، بیشتر به سوءاستفاده می‌ماند. هنرمند به یک ایده‌ی ساده‌ی اولیه می‌رسد (مثلاً این که غذاهای مورد علاقه‌ی زندانیان محکوم به اعدام را در ساختار طبیعت بیجان‌های هلندی جای دهد تا بر گذرا بودن خوشی‌های دنیوی تاکید کند) آن‌گاه بر اساس این ایده و بدون هیچ «درکِ دیداری» و «سلیقه‌ی بصری» یک سری تصویر می‌سازد. این درک دیداری است که به هنرمند گوشزد می‌کند ترکیب کوکاکولا و طبیعت‌ بیجان هلندی، تصویر بی‌ربطی می‌سازد و در فقدان این ربط تولید هر تصویری بی‌معنا خواهد بود. در فقدان آن عکس‌هایی از گل‌های مصنوعی ناسالم و مریضِ ساخته‌ی هنرمند تنها نمادسازی سرراستی از جامعه خواهد بود که چیزی برای «دیدن» ندارد. و دست آخر در فقدان این درک است که هنرمندی، ظرافت و سکوت نقاشی‌های طبیعت بیجان را، تمام عمقی را که این تصاویر از سکوت‌کردن در دل تصویر دوبعدی به دست می‌آورند، به هم می‌ریزد و بدون درکی از تفاوت‌های اساسی مدیوم تصویرِ متحرک چیزی را در آن نقاشی‌ها به حرکت درمی‌آورد. بازی کودکانه و خامی است این شلیک کردن به یک انار، هنرمند از خود نمی‌پرسد که اگر بخواهم با توجه به این پیشینه‌ی ژانری در مدیومی کاملاً جدید (ویدئو) تصویر بسازم، چه باید بکنم؟ مقتضیات چنین تصویری چه خواهد بود؟ او همان «نقاشی‌ها» را برمی‌دارد و «ویدئو» می‌کند! و کارش هیچ تفاوتی با تمام بلایای بانمکی که امروز در شبکه‌های اجتماعی بر سر شاهکارهای کلاسیک می‌آورند ندارد (مثل به حرکت در آوردن دستان خدا و آدم در نقاشی میکل‌آنژ). بازی‌های بامزه‌ای که اغلب به قصد سرگرم کردن مردم با تبلیغ کالایی انجام می‌شود و لااقل جای شکرش باقی است که دعوی هنر بودن ندارد . 

اما سرانجام ژانر طبیعت بیجان در روزگار ما به این غم‌انگیزی هم نیست و بخشی از پایان بد فیلم نتیجه‌ی انتخاب نامناسب سازندگان فیلم است و این ژانرِ دیرینه نمایندگان شایسته‌تری در زمان ما دارد. با اطمینان بالایی می توان گفت که دست‌کم یکی از آن‌ها لارا لِتینسکی است. عکاسی که بیشتر عمر کاری‌اش را طبیعت بیجان ساخته. با این‌ حال به مقتضیات مدیوم‌اش آگاه است و هرچه می‌کند درون یک ساختار تصویری منسجم و استخوان‌دار می‌کند. نسرین طالبی سروری در متنی که درباره‌ی این هنرمند نوشته است از گفت‌وگوی او با پیشینه‌ی این ژانر و از این که چگونه می‌توان در گفت‌و‌گو با طبیعت بیجان هلندیْ تصویری امروزی ساختْ سخن گفته است.  برای خواندن این متن اینجا را کلیک کنید.