درباره‌ی «اوژن دلاکروا» و ۲۳ نقاشی او

پرتره‌ی فردریک شوپن و و ژرژ ساند، اثر ناتمام رنگ روغنِ دلاکروا در ۱۸۳۸، در ابتدا پرتره‌ای دوتایی بود که بعداً به دو قسمت تقسیم شد و به عنوان دو قطعه‌ی جدا فروخته شد. این نقاشی، فردریک شوپن آهنگساز (۱۸۱۰-۱۸۴۹) را در حال نواختن پیانو نشان می‌داد، در حالی که ژرژ ساند نویسنده (۱۸۰۴-۱۸۷۶) سمت راستش نشسته و گوش می‌دهد و دوزندگی می‌کند (کاری که مورد علاقه‌اش بود). در آن زمان این دو عاشق هم بودند و هر دو دوستان نزدیکِ دلاکروا.
پرتره تا زمان مرگ دلاکروا در استودیوش ماند. کمی بعد، به دو تکه تقسیم شد. پرتره‌ی شوپن فقط یک سر است، در حالی که در تصویر ساند بالاتنه‌اش نیز دیده میشود، اما تابلو به شکل بدی بریده شده و به این انجامیده که بخش‌های زیادی از نقاشی اصلی از دست برود. دلیل تقسیم، احتمالا باورِ مالکِ آن زمانش بوده که دو نقاشی با قیمت بیشتری از یک نقاشی فروش خواهد رفت. امروزه پرتره‌ی شوپن در لوور است و پرتره‌ی ساند در موزه‌ی اردروپگارد کپنهاگ.
ژرژ ساند رمان‌نویس رمانتیک فرانسوی بود، یکی از اولین نویسندگان زن فرانسوی که شهرتی بین‌المللی یافت. شهرتش برای رفتاری بود که از سوی یک زن در آن زمان غیرطبیعی بود از جمله روابط عاشقانه‌ی علنی، کشیدنِ پیپ و پوشیدنِ لباس‌های مردانه. ساند چندسالی دوست دلاکروا بود، هرچند نقاش آثار ساند را چندان برجسته نمی‌دانست. ساند، شوپن را در ۱۸۳۶ دید و از ۱۸۳۸ با هم رابطه‌ای داشتند که ده سال طول کشید. هرچند شروع رابطه‌ی آن‌ها جسمانی بود، سلامتی شوپن که رو به وخامت رفت (ساند در زندگینامه‌ی خودنوشتش به نام «زمستان در مالورکا» به آن پرداخته) نقش ساند به پرستار تغییر کرد.
ساند، دلاکروا را در ۱۸۳۸ به شوپن معرفی کرد و هر دو مرد تا مرگِ آهنگساز دوستان نزدیک باقی ماندند. این پرتره‌ی دونفره شوپن را در حال نواختن پیانو نشان می‌دهد در حالی که ساند نشسته و گوش می‌کند. چندان از دلیل پیدایش نقاشی و شرایط حاکم بر اجرایش نمی‌دانیم. نمی‌دانیم سفارش بوده یا می‌خواسته هدیه‌ای به آهنگساز بدهد. می‌دانیم دلاکروا پیانویی قرض کرد تا کار را در استودیو بکشد. پرتره‌ی دونفره تمام نشد و یکی از چیزهایی که کشیده نشد، پیانو بود.
نقاشی ساند را معمولاً جالب‌تر می‌دانند چون در شکل اولیه‌اش قرار بوده کنترپوانِ پرتره‌ی شوپن باشد و نه یک کارِ تنها. به این ترتیب، خیلی از قراردادهای پرتره‌کشی را نقض می‌کند. نقاشی‌هایی در اندازه‌ی نیم‌تنه در قرن نوزدهم میلادی برای موضوعاتی که بسیار ایستا بودند معمول بود، اما ساند اینجا طوری کشیده شده که به نوازندگی شوپن واکنش نشان می‌دهد و در پاسخ احساسی‌اش بسیار جاندار و پرانرژی است.
پرتره‌ی دلاکروا از ساند و عاشقِ مشهورش شوپن، ظرافتِ ساند و رقّت احساس بین این دو را نشان می‌دهد. ساند که در ۱۸۰۴ با نام اورور دوپن متولد شد، «آزاد» را در واژه‌ی «آزاداندیش» معنی کرد. دختر مردی اشرافی و زنی پرولتر، در عمارت خانوادگی‌شان در نوهان با مادربزرگ اشرافی‌اش بزرگ شد که زورگویی خوش‌نیت بود. اورور وارث دو جور قاعده‌ی آشتی‌ناپذیر زندگانی بود اما هر دو را رد کرد و امتیازات مردانگی را طلب کرد و لباس مردانه پوشید.
اورور بعد از ازدواجی زودهنگام و دو فرزند، بالاخره شوهرش را ترک کرد و طلاق گرفت که در آن روزگار فکر چنین کاری هم ممکن نبود. گفت برای این که زندگی خودش را داشته باشد نمی‌تواند منتظر بیوه شدن بماند. از دست رفتنِ پشتوانه‌ی مادی در ابتدای طلاق زنان فرودست‌تر را ویران می‌کرد. اورور که ویران نشده بود لباس مردانه پوشید چون در پاریسِ کثافت و بی‌قید از لباس‌های زنانه که تا قوزک پا کشیده می‌شد کاربردی‌تر بود. آشکارا پیپ می‌کشید چون خوشش می‌آمد و به این ترتیب وجهه‌ی عمومی‌اش را حتی قبل از مشهور شدن به رسوایی می‌آلود. نام مستعاری مردانه برگزید: ژرژ ساند، تا کتاب‌هایش را جدی بگیرند. نامی که از عاشق آن زمانش، ژول ساندو الهام گرفته بود.
رمان «ایندیانا» در ۱۸۳۲ منتشر شد. رمان‌های سودآور پی در پی و عشاق پی در پی را تجربه کرد: پروسپر مریمه، آلفرد دوموسه، جوزپه پاگلو، فردریک شوپن، الکساندر مانسو و حداقل یک زن به نام ماری دوروال. ساند نویسنده‌ای پرکار و سبک‌پردازی چیره‌دست بود اما محتوای کارهایش عموم را وا می‌داشت از مبادی آداب بودن دفاع کنند. «لیلیا» که ۱۴۲ سال پیش از «ترس از پرواز» (رمانی از اریکا جانگ) منتشر شد درباره‌ی رضایت جنسی زنانه بود. در طول کارش به عنوان زنی که پشت سر هم با مردان مختلف در ارتباط بود و نیز به عنوان یک رمان‌نویس پرفروش، اگوست شارپانتیه، شارل لویی گراتیا، لویی بولانژه و دیگران او را نقاشی کرده‌اند و همگی هم آشکارا شیفتگی خود به چیزی فرای زیبایی او را نشان داده‌اند./ مهدی فیاضی‌کیا